انگيزه «خاصّ» عارفان و سالكان از عبادت حق

انگيزه عارفان و سالكان راه حق كه با كانون حق در ارتباطند، همان عشق و حبّ فزون از حد به معبود و معشوق است. درك زيبايى معشوق مطلق، آنچنان جذبه اى در كانون وجودشان پديد آورده كه بدون توجه به پاداشها و كيفرهاى مادّى و اخروى، او را مى پرستند.

به تعبير ديگر: عشق به كمال و جمال معبود، يگانه محرّك آنان براى خاكسارى در برابر حق و پرستش اوست.

در احاديث اسلامى اين نوع عبادت، از آنِ آزادگان شمرده شده كه از هر نوع تعلّقات نفسانى رها شده اند، چنان كه مى فرمايد: «وقومٌ عَبَدُوا اللّهَ عزّوجلّ حبّاً له فتلك عبادةُ الأحرار».[1]

اين انگيزه به گونه اى كه بيان گرديد، انگيزه اى فراگير در ميان مردم نيست و در همه عبادتگران و پيروان آيين توحيد يافت نمى شود، بلكه از آنِ انسانهاى خاصى است كه به قله كمال انسانى رسيده و جز حبّ كمال وجمال معبود، انگيزه اى در دل ندارند. در اين صورت لازم است به بيان انگيزه عمومى عبادت بپردازيم.

انگيزه «عامّ» مردم از عبادت حق

انگيزه فراگير همان است كه اكثريت موحّدان را به پرستش خداى يگانه وادار مى سازد و ناشى از احساس وجود دو خصوصيت در معبود است:

الف. احساس اينكه خدا آفريدگار جهان وا نسان بوده و سرچشمه