يَشَاءُ وَ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَ لَتُسْأَلُنَّ عَمَّا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ).[1]

اگر خدا مى خواست، شما را امّت واحدى قرار مى داد، ولى آن كس را كه بخواهد گمراه و آن كس را كه بخواهد، هدايت مى كند و از آن چه كه انجام مى داديد، سؤال مى شود.

اين دو آيه، نمونه اى است از مجموع آياتى كه هدايت و ضلالت را در گرو مشيّت الهى مى داند، بنابراين، مشيّت او گاهى به هدايت فردى گاهى به گمراهى ديگرى تعلّق مى گيرد. با اين وضع چگونه مى توان گفت، ما در امور مربوط به هدايت هاى دينى مختار و آزاديم؟

پاسخ

اين شبهه، يك منشأ بيش ندارد و آن فهم آيات قرآن به صورت «جزءنگرى>» است و نه «جمع نگرى>» .

هرگاه يك آيه از آيات مربوط به هدايت را گزينش كنيم، مسلّماً اين شبهه پيش مى آيد ولى اگر مجموع آيات مربوط به اين دو موضوع را به صورت تفسير موضوعى بررسى كنيم خواهيم ديد، نتيجه اى جز اختيار آن هم به روش امر بين الامرين ندارد. در طول تاريخ، جبرى ها و همچنين تفويضى ها با جزءنگرى بر مكتب خود استدلال كرده اند، يعنى جبرى، آيه اى را گرفته كه به ظاهر