تمثيلى از آيت الله خوئى در ترسيم سه مكتب

مثال نخست: انسانى را فرض كنيد كه دست او رعشه دارد و نمى تواند آن را كنترل كند، هرگاه در اين حالت شخص دومى شمشير به دست او ببندد و مى داند كه اين سلاح بر سر انسان بى گناهى فرود مى آيد، در اين صورت قاتل كسى است كه شمشير به دست او بسته است، نه فرد مرتعش و خردمندان عالم او را تبرئه مى كنند و گناه را بر گردن فرد دوم مى نهند و به اصطلاح، قتل به سبب نسبت داده مى شود نه به مباشر.

مثال دوم: فرض كنيم انسانى را كه داراى قوه و قدرت و اراده است و كوچك ترين نقصى از نظر حركت و اراده و جهت گيرى در او نيست، حالا اگر فردى به او شمشيرى دهد و او با آن سلاح، فردى را بكشد در اين جا جريان بر عكس است، فعل به مباشر نسبت داده مى شود نه به سبب.

مثال سوم: فرض كنيد انسانى است كه دست او شل است و كوچك ترين حركتى در آن نيست، از طرف ديگر در دست كسى دستگاه توليد برق هست كه اگر روى اصول فنّى به عضلات آن وصل كند قوه و نيرو در دست پديد مى آيد و قادر به حركت و انجام فعل مى شود.

اگر اين كار محقق شد يعنى دستگاه برق را به عضلات او وصل شد سپس اين مرد بر اثر قوه جديد، سراغ سلاحى رفت و