(260-324) آن را تدوين كرده است و نام كتاب، حاكى از آن است كه تمام فرقه هايى كه در اين كتاب آمده است، مربوط به امّت اسلامى است. بهترين دليل براى اين مطلب، نام آن كتاب است.

در اينجا نمى توانيم اسامى مذاهب پديد آمده در اين سه قرن را يادآورشويم اما به ريشه هاى اين مذاهب كه هر كدام شاخه هاى گوناگونى پيدا كردند، اشاره مى كنيم:

1. خوارج: گروهى كه شيخين را پذيرفته اند ولى با صهرين يعنى عثمان و على در جدال و كنكاشند. اين گروه در سال 38 هجرى براثر موضوع «تحكيم» پديد آمدند و به گروههاى مختلف تقسيم شدند كه ساليان درازى مزاحم حكومتها و خلفا بودند و جمعى از آنها به سان تكفيريهاى امروز، مسلمانان را تكفير كرده و ريختن خون آنها را جايز مى دانستند.

2. مرجئه: گروهى كه مردم را به حفظ ايمان دعوت كرده و امّا نسبت به عمل و رفتار، بى رغبت مى ساختند و به تعبير امروزيان صلح كلى بوده، و عملا اباحى گرى را ترويج مى كردند. اين گروه هم در اواخر قرن اول پديد آمد و انديشه آنان نسبت به جوانان خطرناك بود زيرا دست آنان را در معصيت. باز نهاده و چنين مى گفتند: «لايضرّ العصيان مع الايمان».

3ـ معتزله: گروهى كه از واصل بن عطا پيروى كرده اند، او نيز از اصحاب و ياران حسن بصرى بود. اين مكتب در سال 105 براثر