گاهى اطلاعات و كاوش محدود تاريخ نويس اجازه نمى دهد كه علت واقعى يك حادثه را تعيين كند و انگشت روى علت واقعى آن بگذارد از اين جهت مى گويد اين حادثه معلول تصادف بوده است. يعنى معلول علل ناشناخته مثلا حادثه شكست ناپلئون از اين راه توجيه مى گردد زيرا تعدد علل احتمالى شكست و مخفى و پنهان بودن برخى و ظاهر و آشكار بودن برخى ديگر، مايه حيرت مورخ مى گردد و ناچار مى شود كه با يك ملاحظه سطحى مطلب را به پايان برساند و بگويد: شكست او تصادفى بوده است.

گاهى مقصود از آن، حوادث غير مترقّب و پيش بينى نشده است. چه بسا يك حادثه پيش بينى نشده مايه دگرگونى تاريخ مى گردد.

حوادث غير مترقّب در تند و كند كردن چرخ تاريخ كاملا مؤثّر مى باشند، اينك دو نمونه:

1. سومين جنگ اعراب و اسرائيل به هر علتى بود، به وقوع پيوست و تأثير عظيمى در مجموع روابط بين المللى گذارد، يكى از اثرات آن تحريم نفت بود، متعاقب آن افزايش قيمت نفت، و بحران انرژى، آسيب ديدن اقتصاد جهانى خصوصاً كشورهاى غربى و ژاپن، بروز تورّم هاى حيرت انگيز، تغيير توزيع ثروت بين كشورها و خصوصاً كشورهاى جهان سوم، به دنبال آن تحولات سياسى، اجتماعى، جبهه گيرى كشورهاى توليد كننده مواد اوليه، و اتحاد بيشتر كشورهاى صنعتى براى مقابله با افزايش قيمت مواد اوليه.

هرگز كشورهاى آسيب ديده در انتظار چنين تحولات تاريخى نبودند، امّا