انجام دهد، همين طورى كه گفتيم عام و مطلق بگويد در حالى كه مقصود جدى آن خاص و مقيد باشد و بعدها به چنين اراده خود تصريح كند.

اين نظريه در ميان اصوليين معروف است در حالى كه از نظر ما هر دو دلالت قطعى است ولى بايد ديد رسالت ظاهر چيست تا دلالت آن بر آن رسالتى كه بر عهده دارد قطعى است يا ظنى؟

در علم اصول ثابت شده است كه انسان داراى دو اراده است:

الف) اراده استعمالى.

ب) اراده جدى.

مقصود از اولى اين است كه لفظ را در معنى خويش به كار ببرد، ولى ممكن است هدف از اين به كارگيرى لفظ يكى از امور زير باشد:

1. جدّاً خواهان آن است.

2. از ترس طرف و خوف از مخالف اين سخن را مى گويد (تقيه).

3. انگيزه ى او از اين سخن، شوخى و مطايبه است.

رسالتى كه بر دوش ظواهر است اين است كه ما را در جريان اراده استعمالى قرار دهد، و اما مراتب ديگر هرگز بر عهده الفاظ نيست تا ظواهر را به خاطر احتمال جدى يا تقيه يا شوخى ظنى بناميم، اين بخش از احتمالات در نص هم وجود دارد دافع آن ها اصول عقلايى است يعنى راه و روش هاى عقلا در سخن گفتن و پيوسته انگيزه ى سخن گفتن را اراده ى جدّى مى دانند نه خوف و تقيه و نه مطايبه و شوخى.

بنابر اين ظواهر و نص در رسالتى كهبر عهده دارند يك نواخت مى باشند، آرى همان گونه كه قبل از اين، يادآور شديم، نص را نمى توان برخلاف آن حمل كرد، حتى گوينده سخن بگويد مقصود اين نيست متناقض شمرده مى شود در حال يكه