كشف حقايق تاريخى و علل بروز حوادث گوناگون مؤثر بوده و كليدى براى حل معماهاى بزرگ محسوب مى شود غالباً ناديده گرفته شده، و به جاى آن به مسائل بى اهميت پرداخته شده است.

بسيارى از تاريخ نويسان، تاريخ را به منظور سرگرمى و گاهى به منظور ابراز تفوق و برترى طايفه و ملت خود بر ساير طوايف و ملل، و احياناً روى حبّ و بغض ها و تعصّب ها جمع آورى نموده اند كه نمى تواند مشكلى را بگشايد ـ سهل است ـ گمراه كننده نيز هست.

امّا با اين همه، افراد محقق و تيزبين مى توانند با مطالعه همين ها ـ حتى با مطالعه افسانه هاى ملل مختلف ـ كليد حل بسيارى از مسائل مربوط به اقوام گذشته را از گوشه و كنار آن ها، مانند طبيب حاذق يا قاضى هوشيارى كه از قراين جزئى، پى به نوع «بيمارى» يا وضع «متهم» مى برد، كشف كنند.

معمولا براى تاريخ نويسى دو روش وجود دارد:

1. تاريخ نقلى.

2. تاريخ تحليلى.

آن گروه كه در نوشتن تاريخ تنها به حوادثى كه مى بينند و يا مى شنوند اكتفا مىورزند و فقط به ثبت حوادث و اتفاقاتى كه پيرامون آن ها رخ مى دهد مى پردازند، تاريخ نويسان جامدند كه از هر نوع اظهار نظر خوددارى مى كنند، و محافظه كاران محتاطند كه به گمان خود بايد رويدادها را بدون اظهار نظر و نتيجه گيرى بنويسند.