و اوئلك هم اولوا الالباب).[1]

«پس بندگان مرا بشارت ده، همان كسانى كه سخنان را مى شنوند و از نيكوترين آن ها پيروى مى كنند، آنان كسانى اند كه خدا هدايت شان كرده و آن ها خردمندانند».

بنابراين، گرچه شنيدن نواى مخالف مرتد براى ديندارانى كه سخت به عقايد دينى معتقدند، تلخ و ناگوار است، امّا براى كمك به پيشبرد كاروان علم و انديشه بايد اين تلخى را به جان خريد و بر تحمل انديشه هاى ناموافق شكيبا بود».

قبل از بحث و بررسى پيرامون اشكال فوق، بجا است در مورد معناى آزادى، تأمل و درنگ شود كه آيا آزادى به معناى «رهايى مطلق» از هر قيد و بند و محدوديتى است يا به معناى «رهايى نسبى» از محدوديت ها؟

در صورتى كه آزادى به معناى رهايى مطلق باشد، هيچ كس و هيچ چيز، ياراى محدود كردن ارده ى آدمى را ندارد و انسان طبق سليقه ى خود، هرگونه كه خواست مى تواند بينديشد و رفتار كند. امّا آيا چنين مرتبه اى از آزادى معقول و ممكن است يا نه؟

در جوامع ليبرال كه فلسفه ى ليبراليسم به عنوان مبناى نظم اجتماعى پذيرفته شده است، انسان در ابعاد مختلف زندگى آزاد است، امّا آزادى او محدود به دو چيز است: