سپاهى ناهماهنگ

اين چند دستگى و اختلاف عقيده و تشتت و پراكندگى، طبعاً در صفوف سپاه امام مجتبى(عليه السلام) نيز منعكس شده و آن را به صورت ارتشى ناهماهنگ با تركيب ناجور در آورده بود، از اين رو در مقابله با دشمن خارجى به هيچوجه نمى شد به چنين سپاهى اعتماد كرد.

استاد شيعه، مرحوم شيخ مفيد، و ديگر مورخان در مورد اين پديده خطرناك در سپاه امام حسن(عليه السلام)مى نويسند:

«عراقيان خيلى به كندى و از روى بى علاقگى براى جنگ آماده شدند و سپاهى كه امام حسن(عليه السلام) بسيج نمود، از گروه هاى مختلفى تشكيل مى شد كه عبارت بودند از:

1 . شيعيان و طرفداران اميرمؤمنان(عليه السلام);

2. خوارج كه از هر وسيله اى براى جنگ با معاويه استفاده مى كردند (وشركت آن ها در صفوف سپاهيان امام به خاطر دشمنى با معاويه بود، نه دوستى با امام حسن);

3 . افراد سودجو و دنياپرست كه به طمع منافع مادى در سپاه امام(عليه السلام)داخل شده بودند;

4 . افراد دو دل و شكاك كه شخصيت بزرگى مانند امام حسن(عليه السلام) در نظر آنان چندان بر معاويه ترجيح نداشت;

5 . و بالاخره گروهى كه نه به خاطر دين، بلكه از روى تعصب عشيرگى و صرفاً به پيروى از رئيس قبيله خود، براى جنگ حاضر شده بودند.[1]

بدين ترتيب سپاه حضرت مجتبى(عليه السلام) فاقد يكپارچگى و انسجام لازم جهت مقابله با دشمن نيرومندى چون معاويه بود.