تحول نمى‌باشد- (1)علتش اينست كه ساير علوم روى فرضيه‌هائى كار مى‌كنند- كه با پيشرفت و توسعه تجربه تحول پيدا مى‌كند- ولى فلسفه روى بديهيات كار مى‌كند- و نظر علمى ثابت نتيجه مى‌دهد و گواه اين سخن اينست- كه در جاهائى كه مقدمات خود را از علوم مى‌گيرد- مانند فلكيات و جواهر و اعراض و بحثهاى ديگر- او نيز مانند علوم با تحول فرضيه‌ها متحول مى‌شود- .

نغزتر اين كه اين دانشمندان همين سخن را- ماترياليسم ديالكتيك با تحول علم متحول است- بعنوان يك نظر ثابت غير متحول- بن‌بست رسيده بما مى‌فروشند

نكته 2

از بيانى كه در رابطه فلسفه با علوم گذشت- دستگير مى‌شود كه- 1-علوم از راه اثبات وجود موضوع- بطور كلى نيازمند به فلسفه مى‌باشند- .

2-نظر فلسفه با نظرهاى ساير علوم- از راه اطلاق(2)و تقييد عموم و خصوص مختلف مى‌باشد- .

(1)براى بدست آوردن معناى حقيقى تكامل علوم و فلسفه- و اينكه چه قسم از تكامل است- كه در علوم طبيعى هست و در فلسفه نيست- رجوع شود به مقدمه مقاله چهارم (2)در حاشيه 2 و 3 توضيح داده شد- كه هر يك از علوم يك يا چند چيز را- بعنوان موضوع زمينه كاوش و فعاليت خود قرار مى‌دهد- و بكشف خواص و آثار آن مى‌پردازد- و اما موضوع و زمينه فعاليت فلسفه وجود مطلق است- بنا بر اين هر يك از علوم- در يك محيط محدود سير مى‌نمايد- و نظريات وى از حدود موضوع خودش- كه موجود خاصى است تجاوز نمى‌نمايد- و هر يك از علوم اگر فرضا نظر بدهند- فلان چيز هست يعنى در محيط كار من هست- و اگر نظر بدهد نيست يعنى در محيط كار من نيست- و اما فلسفه كه داراى موضوع عامى است- و مطلق وجود را ميدان عمل خويش قرار داده- اگر نظر بدهد نيست يعنى اصلا وجود ندارد