نام کتاب : فرهنگ قرآن نویسنده : امامی، عبدالنبی جلد : 1 صفحه : 63
2. الف- احسان زنگار ناشی از جنایت را میزداید
«یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الْقِصاصُ فِی
الْقَتْلی الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الْأُنْثی
بِالْأُنْثی فَمَنْ عُفِیَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ شَیْءٌ فَاتِّباعٌ
بِالْمَعْرُوفِ وَ أَداءٌ إِلَیْهِ بِإِحْسانٍ ذلِکَ تَخْفِیفٌ مِنْ
رَبِّکُمْ وَ رَحْمَةٌ فَمَنِ اعْتَدی بَعْدَ ذلِکَ فَلَهُ عَذابٌ
أَلِیمٌ.» [1] در این آیه، دو معیار کلی عدل و احسان، عینیّت و تحقّق خارجی
یافته است؛ چنانکه در: «الْقِصاصُ فِی الْقَتْلی الْحُرُّ بِالْحُرِّ وَ
الْعَبْدُ بِالْعَبْدِ وَ الْأُنْثی بِالْأُنْثی ، معیار کلی عدل است، اما
بعد از عدل، رحمت واسعه الهی احسان را که مرتبه عالیتری از عدل است نیز
معیار قرار داده است. تجسّم احسان در اینجا به صورت عفو از قصاص و دریافت
دیه از جانی عینیّت یافته است: «فَمَنْ عُفِیَ لَهُ مِنْ أَخِیهِ
شَیْءٌ فَاتِّباعٌ بِالْمَعْرُوفِ وَ أَداءٌ إِلَیْهِ بِإِحْسانٍ ذلِکَ
تَخْفِیفٌ مِنْ رَبِّکُمْ وَ رَحْمَةٌ.» امّا از آنجا که در ولیّ دم، ملکه
اخلاقی و فضیلت گذشت از قصاص ظهور مینماید و جانی را عفو کرده و از روی
احسان به دریافت دیه از او رضایت میدهد؛ سزاوار است جانی هم به او تأسّی
کرده و در ازای عفوی که ولیّ دم درباره قصاص نشان داده، او هم دیه را از
روی احسان و با خوبی و نیکی بپردازد. اثرات این احسان در بین دو خانواده
قاتل و مقتول، بسیار است، از جمله آنکه با اعمال احسان در عفو از قصاص و
رضایت به دریافت دیه، کینهها، خصومتها و کشمکشهایی که در پی آن جنایت به
وجود آمده، از بین رفته و تأثیرات سوء آن جنایت و تداوم خصمانه آن برای
آینده، از ریشه خشکانیده شده و به جامعه کشانده نمیشود.
3. الف- احسان عامل اساسی سلامت روان در هنگام طلاق
احسان به عنوان یک عامل اساسی موجب سلامت روان زوج و زوجهای است که
متارکه را بر استمرار زوجیت ترجیح میدهند: «الطَّلاقُ مَرَّتانِ
فَإِمْساکٌ بِمَعْرُوفٍ أَوْ تَسْرِیحٌ بِإِحْسانٍ.» [2] تسریح به احسان، حدود الهی است و هرکه از این حدود تجاوز کند، ظالم و