يك عامل مؤثر تربيت‌

يك عالم مؤثر بازدارنده و يك عامل محرك نيرومند

جوان تحصيل كرده‌اى مى‌گفت: «من فكر مى‌كنم از وجدان نيرومندى برخوردارم و با داشتن يك وجدان نيرومند به اصول حق و عدالت پايبندم و به اين ترتيب نيازى به مذهب و تعليمات مذهبى در خود نمى‌بينم، زيرا آنچه را مذهب در پرتو ايمان به خدا و ترس از كيفر و مجازات جهان ديگر، به انسان مى‌بخشد من در پرتو وجدان بيدار دارم.

آيا با اين حال فكر نمى‌كنيد كه ضرورت مذهب براى كسانى باشد كه در سطوح پايين‌ترى قرار دارند و بدون يك ايمان نيرومند مذهبى اصلاح نمى‌شوند و گوشت و پوست يكديگر را مى‌خورند. تازه ايمان مذهبى نيز با تمام قدرتش گاهى نمى‌تواند آنها را اصلاح كند، بلكه با كلاه بازى‌هاى شرعى از همان قوانين در مسير غلط كارهايشان، بهره بردارى مى‌كنند؟»

مى‌دانيم اين طرز تفكر مخصوص به اين جوان نيست، در ميان فلاسفه و دانشمندان نيز بعضى خود را به اصطلاح «مافوق مذهب!» مى‌دانند و عقيده دارند مذهب وسيله تربيتى مؤثرى براى مردمى است كه در سطوح پايين قرار دارند، اما خودشان به كلى از اين تعليمات بى نيازند!