معاد جسمانى و روحانى‌

آيا زندگى بعد از مرگ تنها جنبه روحانى دارد؟ يعنى جسم به هنگام مرگ براى هميشه از ما جدا مى‌شود و زندگى جاويدان تنها مربوط به روح است؟

و يا اينكه معاد در هر دو جنبه صورت مى‌گيرد، يعنى جسم و روح توأماً باز مى‌گردند؟

و يا اينكه معاد جنبه روحانى و نيمه جسمانى دارد، يعنى روح باز مى‌گردد و جسم هم بر مى‌گردد، اما نه اين جسم مادى عنصرى معمولى، بلكه جسم لطيفى كه مافوق اين جسم و عصاره آن است بازگشت مى‌كند.

و يا اينكه معاد صرفاً جنبه جسمانى دارد و اين عقيده كسانى است كه براى روح استقلالى قائل نيستند و آن را از آثار و خواص همين جسم مى‌دانند. هر يك از اين چهار نظريه طرفدارانى دارد.

نظر اول: معاد روحانى‌

بسيارى از فلاسفه پيشين طرفدار اين عقيده بودند و مى‌گفتند به هنگام مرگ روح براى هميشه از بدن جدا مى‌شود و در عالم ارواح باقى مى‌ماند، بنابراين مسئله «معاد» يعنى بازگشت اصولًا مفهومى ندارد و بازگشتى در كار نيست، بلكه روح به بقاى خود همچنان ادامه مى‌دهد، آنها معتقد بودند