5- رها كردن مركز فرماندهى، عامل ديگرى بود كه آن را نبايد از نظر دور داشت؛ زيرا لشگر اسلام، از اين نكته مهمّ نظامى غفلت كرد كه هرگز نبايد مركز فرماندهى را رها كند كه اگر آسيبى به آن رسد شكست حتمى است، و هر گاه همان چند نفر و مخصوصاً امير مؤمنان على عليه السلام پروانه‌وار گرد پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نبودند و دفاع نمى‌كردند، كار اسلام تمام شده بود و ظاهراً نامى از اسلام و مسلمين باقى نمى‌ماند.

اكنون ببينيم قرآن مجيد در تحليل شكست احد چه مى‌گويد، و چگونه از آن پل پيروزى مى‌سازد؛ قرآن مى‌گويد:

«... و سست نشويد! و غمگين نگرديد! و شما برتريد اگر ايمان داشته باشيد!

«اگر (در ميدان احُد،) به شما جراحتى رسيد (و ضربه‌اى وارد شد)، به آن جمعيّت نيز (در ميدان بدر)، جراحتى همانند آن وارد گرديد. و ما اين روزها (ىِ پيروزى و شكست) را در ميان مردم مى‌گردانيم؛ (- و اين خاصيّت زندگى دنياست-) تا خدا، افرادى را كه ايمان آورده‌اند، بداند (و شناخته شوند)؛ و خداوند از ميان شما، شاهدانى بگيرد؛ و خداوند ظالمان را دوست نمى‌دارد.

«و تا خداوند، افراد با ايمان را خالص گرداند (و ورزيده شوند)؛ و كافران را به تدريج نابود سازد.

«آيا چنين پنداشتيد كه (تنها با ادّعاى ايمان) وارد بهشت خواهيد شد، در حالى كه خداوند هنوز مجاهدان از شما و صابران را مشخّص نساخته است؟!

«و شما مرگ (و شهادت در راه خدا) را، پيش از آن كه با آن رو به رو شويد، آرزو مى‌كرديد؛ سپس آن را با چشم خود ديديد، در حالى كه به آن نگاه مى‌كرديد (و حاضر نبوديد به آن تن در دهيد! چقدر ميان گفتار و كردارِ شما فاصله است!).» [1]

اين آيات با آن لحن گيرا و برنده، همچون پتك بر مغز تازه مسلمانان وارد شد، و اين‌

[1]- ترجمه آيات 139 تا 143 سوره آل عمران.