تخلّف از دستور فرماندهى‌

دو لشگر، در مقابل يكديگر صف‌آرائى كردند. و در حالى كه ابوسفيان اصرار داشت كه به كمك بتها و زنان زيبا، جنگجويان خود را بر سر شوق آورد، پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم با نام خدا و رحمت الهى، مسلمانان را به دفاع تشويق مى‌نمود. صداى تكبير مسلمانان تمام جلگه و دامنه احد را پر كرده بود؛ و در طرف ديگر ميدان، زنان و دختران قريش براى تحريك عواطف و احساسات جنگجويان قريش، آواز مى‌خواندند!

در آغاز، سپاهيان اسلام با يك حمله شديد توانستند لشكر قريش را در هم شكسته و وادار به عقب نشينى كنند؛ ولى «خالد بن وليد» كه شكست قريش را قطعى مى‌ديد مى‌خواست از راه درّه خارج شود و مسلمانان را از پشت سر مورد حمله قرار دهد، امّا تيراندازان او را مجبور به عقب‌نشينى كردند. تا اينجا همه چيز به خوبى پيش مى‌رفت، ولى بى‌انضباطى زشتى پيش آمد كه همه محاسبات به هم خورد، و آن اينكه عقب نشينى قريش سبب شد جمعى از تازه مسلمانان به خيال اين كه دشمن كاملًا شكست خورده، براى جمع‌آورى غنائم سنگرهاى خود را ترك كردند و حتّى تيراندازانى كه در شكاف كوه ايستاده بودند سنگر خود را ترك گفته، و به ميدان جنگ ريختند. هر قدر «عبداللّه بن جُبَيْر» فرياد زد، و دستور پيغمبر صلى الله عليه و آله و سلم را متذكّر شد، هيچ كس مگر عدّه كمى كه عددشان حدود ده نفر بود، با او در آن نقطه حسّاس نماندند.

نتيجه اين بى‌انضباطى و سرپيچى، اين شد كه «خالد بن وليد» با دويست تن كه در كمين بودند، وقتى شكاف كوه را از پاسداران، خالى ديدند، به سرعت بر سر «عبداللّه‌بن جُبَيْر» تاختند و او و يارانش را كشتند، و از پشت سر به لشگر اسلام حمله آوردند، لشگر قريش نيز برگشت. ناگهان مسلمانان از هر طرف خود را زير شمشير دشمن ديدند، نظم و هماهنگى آنها از ميان رفت، در همين موقع‌افسر شجاع اسلام «حمزه سيّد الشّهداء» باجمعى‌ديگر