از سوى مردمش اعلان وفادارى نسبت به پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم شده بود، هجرت كنند و سرانجام خود پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نيز مخفيانه به آنها بپيوندد؛ آرى «مدينه» سكّوى بسيار مناسبى براى پرش اسلام محسوب مى‌شد!

و اين مرحله، دقيقاً اجرا شد هر چند جان پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم در اين راه سخت به خطر افتاد ولى خداوند كه او را براى رسالت عظيمى ذخيره كرده بود از خطر رهائيش بخشيد.

امّا در همان موقع كه پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم نيز در مكّه بود، گامهاى مؤثّر ديگرى با مديريّت بسيار حساب شده، براى گسترش آئين جديد و تشكيل حكومت اسلامى، به عنوان يك اهرم نيرومند براى رسيدن به اهداف اسلامى و انسانى، برداشت؛ از جمله:

1- در عصر جاهليّت، مراسم حج، هر چند توأم با خرافاتى بسيار، انجام مى‌شد؛ زيرا حج جزء آئين ابراهيم عليه السلام بود و بقاياى اين آئين، آميخته با خرافات زياد در ميان مشركان عرب، وجود داشت؛ پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم در موسم حج با گروههاى از مردم «جزيرة العرب» كه به مكّه مى‌آمدند به طور پنهانى ملاقات كرد و هسته بندى بيعت و پيمان مردم مدينه نيز در همين ايّام حج صورت گرفت.

در يكى از همين مراسم بود كه در گردنه معروف «منى» رسول خدا صلى الله عليه و آله و سلم با نمايندگان مردم مدينه ملاقات نمود. آنها با وى به عنوان «پيامبر و رهبر»، بيعت كردند. اين پيمان به عنوان «پيمان عَقَبه اولى» شهرت يافت.

در موسم ديگرى از حج، يك گروه 73 نفرى كه چند تن از آنان از زنان بودند، مجدداً با پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم در «عقبه» ملاقات و بيعت كردند و «پيمان عَقَبه ثانيه» در آنجا بسته شد.

اين هيأت، پس از بازگشت به مدينه، مقدّمات هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم و تأسيس حكومت اسلامى را فراهم ساختند. و به اين ترتيب مسأله هجرت به صورت يك واقعه بزرگ و سرنوشت ساز دينى و سياسى، حدّاقل از دو سال قبل از هجرت پى‌ريزى شده بود. [1]

[1]- سيره «ابن هشام»، جلد اول، اقتباس از صفحات 431- 467.