2- پيامبر اسلام‌مدير و فرمانده بى‌نظير!

حتّى آنها كه اسلام را به عنوان يك آئين الهى نپذيرفته‌اند، در اين امر شك ندارند كه پيامبر اسلام، فرمانده بزرگى بود كه پيروزى سربازانش را در كمترين مدّت و با كمترين ضايعات، تأمين كرد. و از نظر مديريّت نيز آنچنان نيرومند بود كه از يك جامعه نيمه وحشى، تمدّنى بزرگ به وجود آورد و از قبائل پراكنده عرب توانست تشكيل امّتى بدهد. شك نيست كه تأليف امّتى واحد از قبائلى كه در طول تاريخ به نزاع و تخاصم و حمله و هجوم بر يكديگر عادت كرده بودند و خون همديگر را مى‌ريختند؛ در اندك مدّتى، كارى بس بزرگ و معجزه اجتماعى بى‌نظيرى است كه تأثير آن بر كلّ تاريخ بشر بر كسى پوشيده نيست.

به همين دليل، زندگى او را روى هر حساب كه باشد، مى‌توان منبع بزرگ الهامبخشى براى «مسأله مورد بحث» در تمام ابعادش شمرد؛ و در بحثهاى آينده خواهيم ديد كه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم چگونه دقيقترين ريزه كاريهاى مربوط به مسأله مديريّت و تاكتيكهاى فرماندهى را در زندگى خود، به كار مى‌بست كه به مقتضاى: