است كه بحث ما درباره اعجاز و تشريح حقيقت معجزه، دليل بر اين نيست كه هر تاريخ ساختگى و حديث مجعولى را درباره معجزه انبيا بپذيريم.

تصوير روشنى از حقيقت اعجاز

شايد بهترين راه براى پاسخ به تمام ايراداتى كه در بحث معجزات مى‌شود، اين است كه حقيقت اعجاز را كه ما به آن ايمان داريم و از آن دفاع مى‌كنيم تشريح نماييم تا خود به خود پاسخ ايرادات داده شود.

به طور اجمال معجزه انجام يك عمل‌ «غير معقول» و «نشدنى» و «غير عملى» و «معلول بودن علت» نيست بلكه‌ «معجزه عبارت از عمل خارق العاده‌اى است كه انجام آن از قدرت افراد عادى بيرون باشد و جز به اتكاى يك نيروى ما فوق طبيعى امكان‌پذير نباشد.

مثلًا سخن گفتن يك نوزاد چند روزه موضوع محال و غير مقولى نيست، ولى مسلّماً از قدرت افراد انسان عادى بيرون است، امّا به اتكاى يك قدرت ماوراى طبيعى كه زبان و اعصاب و مغز نوزاد را آن چنان نيرو بخشد كه قدرت بر اداى كلمات و حروف و جمله بندى داشته باشد كاملًا ممكن است همچنين قيام فردى درس نخوانده، از يك محيط عقب افتاده و نيمه وحشى و آوردن يك آيين پاك با يك سلسله احكام و قوانين عالى و عميق، و به وجود آوردن يك تمدّن خيره كننده و ريشه دار، از حدود توانايى انسان معمولى بيرون است، امّا به اتكاى يك قدرت مافوق طبيعى كاملًا ممكن مى‌باشد.

روى هم رفته هر «معجزه» بايد داراى شرايط و امتيازات زير باشد:

1- معجزه بايد از نظر عقل و علم، امر معقول و ممكنى باشد.

2- بايد يك عمل خارق العاده باشد كه هيچ فرد انسانى حتى نوابغ جهان، و همچنين مرتاضان قادر به انجام آن به اتكاى نيروى بشرى نباشند.

3- آورنده معجزه با كمال اطمينان و قدرت از تمام انسان‌ها و متفكّران و نوابغ جهان دعوت براى‌ «مقابله به مثل» بكند و همه را از