قرآن مى‌گويد:

1- «أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ؛ آيا آن كه آفريننده جهان است از اسرار مخلوقات خود باخبر نيست؟ با اين كه از تمام دقائق آن آگاه است» [1].

2- «وَ لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ وَ نَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مَنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ؛ ما انسان را آفريديم و اسرار و وسوسه‌هاى درون دل او را مى‌دانيم (چرا ندانيم با اين كه) ما نسبت به او از خود او نزديكتريم» [2].

علم خدا سبب گناه ما نمى‌شود

و اكنون كه روشن شد خداوند از تمام جزئيات آگاه است اين سؤال معروف و قديمى كه‌ «خيام» راهم در مشكل قرار داده بود (اگر شعر از خيام باشد) مطرح مى‌شود كه خداوند از ازل مى‌دانسته فلان شخص جنايتكار در فلان ساعت و فلان روز با چند ضربه چاقو بى‌گناهى را از پا در مى‌آورد» پس بايد بپذيريم كه قاتل چاره‌اى جز اين نداشته كه شخص بى گناه را بكشد زيرا اگر دست به اين جنايت نمى‌زد علم خداوند بر خلاف واقع مى‌شد.

و به قول خيام‌

و بنابراين باز سخن جبريها زنده مى‌شود.

پاسخ:

جواب اين سؤال ساده است، قبلًا به يك مثال توجّه كنيد.

يك استاد دانشگاه دلسوز و كنجكاور و بسيار باهوش را در نظر بگيريد كه پس از چند ماه تدرس و پرسش درس براى دانشجويان، مى‌تواند قبولى و يا رفوزه شدن آنها را در پيشانيشان بخواند، مخصوصاً در ماههاى آخر سال تحصيلى اين موضوع به قدرى براى او روشن مى‌شود كه مى‌تواند به طور قطع درباره موفقيّت و يا عدم موفقيّت همه يا بعضى از آنها در امتحانات نظر بدهد.

[1]. سوره ملك، آيه 14.

[2]. سوره ق، آيه 16.