بيت المال استفاده نكنند، و به نحوى از طريق شركت در كارهاى توليدى خود را از بيت المال بى‌نياز سازند.

در يكى از روايات اسلامى از اميرالمؤمنين على عليه السلام مى‌خوانيم كه فرمود: خداوند به داود پيامبر وحى فرستاد كه تو خوب بنده‌اى هستى امّا تنها اشكال كارت اين است كه از بيت المال استفاده مى‌كنى و با دست خود كار نمى‌كنى! [1]

با آنكه او رهبر يك حكومت عادلانه وسيع بود و حق داشت زندگى خود را از بيت‌المال تأمين كند.

او به دنبال اين جريان بسيار گريست تا اين كه توانست آهن را نرم كرده و از آن زره بسازد و از اين طريق از بيت المال بى‌نياز شود و خدمات اجتماعى خود را رايگان انجام دهد.

امام صادق عليه السلام فرمود: «من در بعضى از اراضى مزروعيم كار مى‌كنم و عرق مى‌ريزم، با اينك كسانى دارم كه اين كارهاى مشكل را بعهده بگيرند، تا خداوند بزرگ مرا در طلب روزى حلال ببيند» [2]

«روزى امام عليه السلام لباس كار پوشيده بود، و بيل به دست گرفته كار مى‌كرد، و عرق از او مى‌چكيد، بعضى از ناظران اين امر تعجب كردند و علت اين امر را پرسيدند امام فرمود من دوست دارم انسان در راه تهيه معاش، از حرارت آفتاب ناراحت شود»! [3]

با اين كه در آن عصر و زمان كارهاى صنعتى هرگز به وسعت امروز نبود، ولى اهميتيار كه اسلام به امرصنعت مى‌دهد از فرمان معروف على عليه السلام به مالك اشتر مى‌توان دريافت، در اين فرمان به مالك توصيه مى‌كند كه نسبت به «صنعتگران» (ذوى الصناعات) اهميت بسيار قائل شود و آنها را سرچشمه سودها و اسباب آسايش مردم مى‌شمرد (مواد المنافع و اسباب المرافق)

حتى دستور مى‌دهد امور مربوط به كارگران صنعتى را شخصاً زير نظر بگيرد، چه آنها كه در شهر او هستند و چه صنعتگرانى كه در بلاد دور و نزديك فعاليت دارند (و تفقد امورهم بحضرتك و فى حواشى بلادك)!

درباره اهميت كشاورزى و خودكفائى در اين زمينه، همين بس كه در سخنان پيشوايان اسلام كشاورزان به عنوان‌ «گنجهاى الهى در روى زمين» معرفى شده‌اند: الزارعون كنوز اللَّه فى ارضه‌ [4]

و كشاورزى يكى از محبوبترين كارها نزد خدا شمرده شده است. ما فى الاعمال شى احب الى اللَّه من الزراعة [5]

[1]. اوحى اللَّه الى داود انك نعم العبد لولاانك تاكل من بيت المال و لا تعمل بيدك. «وسائل الشيعه، ج 12، ص 22».

[2]. وسائل الشيعه، ج 12، ص 23.

[3]. همان مدرك.

[4]. عن الصادق عليه السلام.

[5]. عن الصادق (وسائل الشيعه، ج 12، ص 25.