چه تفاوتى دارد كه كسى توجيه گر «اراده ملوكانه» باشد، يا توجيه گر خواسته‌هاى گروهى و گرايش‌هاى خاص خود؟!

مسلمانان راستين و مخلص و فداكار مخصوصاً جوانان تحصيل كرده و انقالبى بايد به هوش باشند تا گرايشهاى چپ و راست را به نام اسلام به آنها قالب نكنند، و از عشق و علاقه آنان به اسلام عزيز سوءِ استفاه ننمايند.

بگذرم ... كه اين رشته سر دراز دارد و به سراغ «فلسفه‌هاى تحريم ربا» كه بحث اصلى ما را تشكيل مى‌داد باز گردم.

اگر در اسلام رباخوارى با آن همه شدت و به عنوان منفورترين كارها و «شر المكاسب» تحريم شده دليل بسيارى دارد كه يك دليل آن «گنج بى‌رنج» بودن آن است.

مى‌دانيم خمير مايه اصلى همه درآمدهاى سالم در اسلام‌ «كار» است، كار در شكل توليدى، در شكل فكرى، در شكل خدمات، و در شكل سازنده و مفيد و ثمربخش ديگر.

و هر درآمدى كه به كار منتهى نشود درآمد غير سالمى است، حتى اگر ما سهم عادلانه‌اى از نظر فقه اسلامى براى ابزار توليد قائل هستيم‌ (و مزارعه و مضاربه و مساقات) را شرائطش مشورع مى‌دانيم بخاطر آن است كه آنها نيز يك نوع كار متبلور و متراكم، و فشرده مى‌باشد.

و حتى اگر «ارث» يك اصل اسلامى و هماهنگ با قانون و راثت در جهان طبيعت است، آن نيز بخاطر زحمت و رنجى است كه «پدر» فى المثل كشيده و آن را براى «پسر» كه ادامه وجود او محسوب مى‌شود واگذارده است. درست همانند اين كه من دسترنج امروز خود را به برادرم مى‌بخشم.

خلاصه گنج بى‌رنج نه از نظر ساختمان طبيعى انسان در رابطه با جهان طبيعت مفهوم دارد، و نه از نظر قوانين اسلامى كه هماهنگ با قوانين تكوين است.

و اصولًا گنج بى‌رنج سرتا پا رنج و بلا است و به گفته آن شاعر نكته پرداز «نارنج مخور كه درد بى درمان است»! (توجّه داشته باشيد كه نارنج در اين جا مركّب دو كلمه‌ «نا» و «رنج» يعنى «بدون رنج» است) و راستى درد بيدرمان جامعه هاست، خدمتى در جامعه نكردن و بهره‌اى دريافت داشتن!

«شخص» يا «مؤسسه» رباخوار، ثروت خود را (و گاهى همچون بانكها، ثورت ديگران را!) از طريق وام بهره بردار با سود ثابتى كه‌ «سوخت و سوز» و حتى‌ «دير و زود» هم ندارد (چون وثيقه كافى را قبلًا گرفته، و انواع محكم كاريها را كرده!) به افرادى كه نيازمندند مى‌دهد، و دير كرد آن را نيز تا آخرين ريال (حتّى براى يك روز تأخير!) محاسبه و دريافت مى‌كند و كمترين زيانى را هم قبول نمى‌كند.