كه آنان تصور كرده‌اند همچون انسانهاى ديگر مى ‌خورد، مى ‌خوابد و دست و پايش را مى ‌شويند و ...!

پرستش يك موجود خيالى به جاى خدا

عده‌اى كه اغلب در ميان‌ «صوفيان و عرفا» ديده مى ‌شوند طريق ديگرى در پيش گرفته‌اند. آنان به زعم خود براى دست يافتن به يك توحيد خالص و ناب، هر موجودى بغير از ذات خداوند را نفى كرده‌اند و خدا را عين همين موجودات جزيى و مخلوق پنداشته‌اند.

مشخص است كه به نظر آنان تمام فعل و انفعالات اجسام ديگر نيز در ذات خداوند روى مى ‌دهد!

اين انديشه را برخى به صورت كنايه و اشاره بيان كرده‌اند اما عده‌اى ديگر كه تهور بيشتر دارند و به قول خود «از پرده برون افتد راز!»، به صراحت آن را ابراز كرده‌اند. بعضى به اندازه‌اى تند رفته‌اند كه بت‌پرستى را مشروط به اين كه خدا را منحصر به همان بت خاص ندانيم جايز شمرده‌اند. 25 عدّه ديگرى از خداشناسان كه با «علوم طبيعى» امروز سرو كار دارند نظر ديگرى را بيان مى ‌كنند آنان وقتى در مبحث‌ «نور» 26 به فرضيه‌ «اتر» 27 مى ‌رسند، پيش خود مى ‌گويند نكند اين ماده بى‌وزن نامرئى كه نامش‌ «اتر» است همان خداى جهان باشد. 28

اگر در صفات اين ماده فرضى دقت كنيم خواهيم ديد درست در مقابل صفات خداوند قرار مى ‌گيرد. ما در اين ماده هيچ گونه خاصيتى از شعور، احساس، علم، قدرت و حيات نمى ‌يابيم. تنها اثر اين ماده‌