سلب آزادى، به خاطر آزادى‌

بحثى كه گذشت رشد روزافزون ديد جبرى جامعه امروز را بيان مى ‌كند. ديدگاه ماترياليست خود به خود منجر به برداشت جبرى از انسان مى ‌شود. اما در پس اين پرده حقيقت ديگرى نهفته است كه حكايت از يك‌ «عامل روانى» براى اشاعه عقيده جبريها در زمان ما، مى ‌كند.

اين يك واقعيت عينى است كه نسبت به گذشته، در عصر ما ميل به گناه و آزادى عمل مطلق بسيار زيادتر شده است. دليل اين ميل فزاينده، در اين است كه زندگى در عصر ما، فريبنده‌تر و وسايل هوس‌رانى بيشتر از گذشته است و از سوى ديگر موانع اين اميال و خواهشها كمتر از گذشته شده است. وسايل هوس‌رانى از هر نوع و شكلى و «براى هر نوع سليقه»! در همه جا و همه وقت در اختيار پسران آدم و دختران حوا قرار گرفته است. براى عده‌اى و به خصوص غربى‌ها، زندگى مفهومى جز «لذت و خوشگذرانى» 60 ندارد. آنان زندگى را در همين شكلهاى‌ «لذت و خوشگذرانى» جستجو مى ‌كنند و همين كه در محروميّت گرفتار شدند با چند قرص خواب‌آور يا چند گلوله بى قابليت، به اين زندگى‌ «بيهوده بى‌حاصل» خاتمه مى ‌دهند!

از سوى ديگر، هنوز در اعماق دلهاى اين عدّه، جرقه‌اى از احساس و وجدان و ايمان به فضيلت وجود دارد. چيزى كه باعث مى ‌شود با وجود اعمال و رفتار ننگين و زندگى سراسر غرق در شهوات و لذايذ دنيوى از اعمال خود ناراحت شوند همين جرقه كوچك در دلهاى آنهاست. همين ذره اميد مى ‌تواند به اصطلاح‌ «شهد» زندگى را در كام آنها، مبدل به‌ «شرنگ» سازد.