به آنها رسيد پيرامون آن تحقيق نمايند، و پيش از تحقيق دست به هيچ اقدامى نزنند كه ممكن است مايه انواع مصايب و موجب ندامت گردد.

بديهى است شخص جاهل نمى‌تواند موضع‌گيرى صحيحى در برابر حوادث مختلف داشته باشد، و ندانم كارى او سرچشمه انواع زيان‌ها و مصيبت‌ها مى‌شود، كارى كه نتيجه‌اى جز پشيمانى و ندامت ندارد.

40- جهل و دگرگون شدن ارزش‌ها

«كُتِبَ عَلَيْكُمُ الْقتالُ وَ هُوَ كُرْهٌ لَكُمْ و عَسى‌ انْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَعَسى‌ انْ تُحِبُّوا شَيْئاً وَ هُوَ شَرُّ لَكُمْ وَاللَّه يَعْلَمُ و انتُمُ لا تَعْلَمُونَ؛

جهاد (در راه خدا) بر شما فرض شده، در حالى كه از آن اكراه داريد، و چه بسا از چيزى اكراه داشته باشيد در حالى كه خير شما در آن است، و يا چيزى را دوست داشته باشيد، در حالى كه شر شما در آن است، و خدا مى‌داند و شما نمى‌دانيد» (بقره 216)

حركت انسان هميشه متوجه ارزش‌هايى است كه او در نظر دارد، و تشيخص ارزش‌ها هميشه در جهت‌گيرى حركات انسان نقش اساى را دارد، جهل و نادانى سبب مى‌شود كه انسان در تشيخص‌ «ارزش» از «ضد ارزش» گرفتار اشتباه شود، آنچه مايه پيشرفت و خير و بركت است شر يا ضدّ ارزش بداند و به عكس آنچه مايه بدبختى او است عامل خوشبختى بشمرد.

آيه فوق مى‌گويد جهاد در راه خدا يك ارزش است (مايه عزت و آبرو، افتخار و موفقيت است) اما شما بر اثر نادانى از آن اكراه داريد، چرا كه از آثار و بركاتش بى‌خبريد، و به عكس سكوت و خاموشى و ترك جهاد را مايه سلامت و سعادت و يك ارزش مى‌پنداريد در حالى كه مايه بدبختى شماست.

به اين ترتيب جهل سرچشمه اشتباه در تشخيص ارزش‌هاست، و آن نيز به نوبه خود عامل موضع‌گيرى‌هاى نادرست و غلط در برابر مسائل مختلف، و