همه عمال دستگاه‌هاى اغواگر، جزء لشگريان شيطانند، بلكه طبق روايتى در ميان شياطين انسانى افرادى پيدا مى‌شوند كه از شياطين جن بدترند، چنانكه در حديثى از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم مى‌خوانيم كه به ابوذر فرمود: «هل تَعَوَّذْتَ بِاللَّهِ مِنْ شَرِّ شَياطِيْنِ الْجِنِّ وَالأَنْسِ؛ آيا از شر شياطين جن و انس به خدا پناه برده‌اى»؟!

عرض كرد: آيا شياطينى از انسان‌ها نيز وجود دارد؟ فرمود: «نَعَمْ هُمْ شَرٌّ مِنْ شَياطِيْنِ الْجِنِّ؛ بله، آنها از شياطين جن نيز بدترند»! [1]

از آيات قرآن بر مى‌آيد كه شيطان لشگر مجهزى دارد، مركب از لشگر سواره و پياده، آن‌جا كه مى‌فرمايد: «وَاجْلِبْ عَلَيْهِمْ بِخَيْلِكَ وَرَجِلِكَ؛ و لشگر سواره و پياده‌ات را بر آنها (آدميان) گسيل دار» (اسراء/ 64)

«اجلب» از ماده «اجلاب» به معناى گسيل سريع، و يا به معناى فرياد زدن براى به حركت درآوردن گروه و جمعيّتى است.

در اين‌كه منظور از لشگر سواره و پياده شيطان چيست؟ بسيارى از مفسّران گفته‌اند هركس سواره يا پياده در طريق معصية اللَّه حركت مى‌كند و يا در اين راه جنگ مى‌كند از لشگر سواره و پياده شيطان است. [2]

بعضى نيز گفته‌اند او واقعاً لشگر پياده و سواره‌اى از اعوان و انصار خود دارد.

بعضى نيز آن را بر معناى كنايى حمل كرده‌اند و گفته‌اند هدف اين است كه تمام وسائل مبارزه را فراهم كرده و با تمام قدرت به نبرد انسان‌ها مى‌آيد. [3]

اين احتمال نيز وجود دارد كه سواره نظام شيطان سردمداران كفر و ظلم و فسادند، و لشگر پياده او افراد پايين‌تر و متوسطند.

اين احتمال نيز وجود دارد كه لشگر سواره شيطان اشاره به شهوات و صفات ذمى‌اى است كه بر قلب و روح انسان مسلط و سوار مى‌گردد، و لشگر پياده او عواملى است كه از بيرون براى انحراف انسان تلاش و كوشش مى‌كنند.

[1]. تفسير فخر رازى، جلد 13، صفحه 154.

[2]. قرطبى اين تفسير را از اكثر مفسرين نقل كرده است.

[3]. فخر رازى اين تفسير را به عنوان يك احتمال ذكر كرده است (جلد 21، صفحه 6) در تفسير فى ظلال القرآن نيز شبيه آن آمده است (جلد 5، صفحه 343).