عقل و شعور مى‌افكند نه تنها در قرآن مجيد كه در روايات اسلامى و تواريخ نيز شاهد فراوان دارد حديث معروف اميرمؤمنان على عليه السلام: «انَّ أَخْوَفَ ما أَخافُ عَلَيْكُمْ اثْنانِ، اتِّباعُ الْهَوى‌ وَطُولُ الأَمَلِ، فَامّا اتِّبَاعُ الْهَوى‌ فَيصُدُّ عَنِ الْحَقِّ و أَمَّا طُولُ الأَمَلِ فَيُنْسِى الأَخِرَةَ؛ خطرناكترين چيزى كه بر شما از آن مى‌ترسم دو چيز است: پيروى از هواى نفس و درازى آرزوهاست، اما پيروى از هوى نفس مانع حق مى‌شود و اما درازى آرزوها آخرت را به فراموشى مى‌سپارد». [1]

در حديث ديگرى در كلمات قصار اميرمؤمنان على عليه السلام آمده است: «الأَمانِىُّ تُعْمِى أَعْيُنَ الْبَصَائِرِ؛ آرزوى دراز چشم‌هاى بصيرت را كور مى‌كند». [2]

و نيز در حديث ديگرى از همان حضرت مى‌خوانيم: «جماعُ الشُرَّ فِى الأَغْتِرارِ بِالْمُهَلِ وَاْلإتِكالِ عَلَى اْلأَمَلِ؛ مجموعه شر و فساد در مغرور شدن به مهلت‌هاى الهى و تكيه كردن بر آرزوهاست» [3]

و باز در همين زمينه از آن حضرت عليه السلام آمده است: «غُرورُ اْلأمَلِ يُفْسِدُ الْعَمَلَ؛ غرور و فريب آرزو اعمال را فاسد مى‌كند». [4]

كوتاه سخن اين‌كه كسى مى‌تواند چهره زيباى حقيقت را آن‌چنان كه هست ببيند و به سرچشمه زلال معرفت برسد كه ديده عقل خود را حجاب آرزوها نپوشاند و در ميان اين ابر تيره و تار قرار نگيرد.

اين بحث را با حديث ديگرى از اميرمؤمنان على عليه السلام پايان مى‌دهيم آن‌جا كه فرمود: «وَأَعْلَموا أَنَّ الأَمَلَ يُسْهِى الْعَقْلَ وَيُنْسِى الذِّكْرَ فَأَكْذِبُوا الأَمَلَ فَانَّهُ غُرُورٌ وَصاحِبُه مَغْرُورٌ؛ بدانيد آرزوهاى دراز عقل را گمراه مى‌سازد و ياد خدا را به فراموشى مى‌سپارد، بنابراين به آرزوها اعتنا نكنيد كه فريبنده است و صاحبش فريب خورده». [5]

[1]. نهج‌البلاغه، خطبه 42.

[2]. كلمات قصار، جمله 275.

[3]. غرر الحكم (حرف ج، شماره 55).

[4]. غرر الحكم.

[5]. نهج‌البلاغه، خطبه 86.