«روزى الاغ آن مرد دانشمند (مغرور و منحرف) چنين گفت: اگر در حق من انصاف دهند بايد سوار شوم!

چرا كه من جاهل بسيطم در حالى كه صاحب من جاهل مركب است»! [1]

قسمت دوّم‌ از اين آيه اشاره به گروهى از غافلان مى‌كند كه بر اثر جهل و غفلت و لجاجت، فرمان عذاب الهى درباره آنها صادر شده و قابل هدايت نيستند.

سپس قرآن ترسيم عجيبى از حجاب‌هايى كه اطراف عقل آنها را احاطه كرده دارد، مى‌گويد: ما در گردن آنها غل‌هايى قرار داده‌ايم كه تا چانه‌ها ادامه دارد و سرهايشان را بالا نگه مى‌دارد، و در پيش روى آنها و پشت سرشان سدّى قرار داديم و بر چشم‌هايشان پرده افكنديم، لذا چيزى را نمى‌بينند.

سدّهاى پيش رو و پشت سر، اشاره به حجاب‌هايى است كه آنها را از مشاهده آيات آفاقى و آثار خدا در پهنه هستى باز مى‌دارد.

و غل‌هاى كه بر گردنشان است و سرشان را به بالا نگه مى‌دارد شايد اشاره به محروميت آنها از مشاهده آيات انفسى و نشانه‌هاى خدا در وجود خودشان است و از آن بدتر اين‌كه بر چشم‌هايشان پرده افتاده، پرده‌اى از جهل و غرور و غفلت.

بديهى است با اين همه حجاب‌ها چه انذارشان بكنند و چه نكنند، چه آيات قرآن را از لب‌هاى پاك محمّد صلى الله عليه و آله و سلم بشنوند يا نشنوند، هرگز هدايت نخواهند شد، آنها نه تنها اسير يك زنجير كه اسير زنجيرها و زندان‌ها هستند (توجه داشته باشيد كه «اغلال» جمع است) بعضى از مفسّران سدهاى پيش رو را اشاره به موانعى مى‌دانند كه آنها را از هدايت نظرى‌ و استدلالى محروم مى‌كند و سدّهاى پشت سرا را به موانعى كه آنها را از بازگشت‌ هدايت فطرى‌ باز

[1]. روح المعانى، جلد 21، صفحه 55، ذيل آيه مورد بحث.