بخش ديگرى مربوط به عواطف و كانون علاقه‌ها دوستى‌ها دشمنى‌ها و عشق و محبّت است.

بخش ديگرى به اعمال درونى همچون انتخاب و اراده و تصميم‌گيرى مربوط است.

خلاصه بايد گفت روح دريايى است كه ديار عجايب و شگفتى‌هاست، و قوانينى كه بر آن حاكم است فوق‌العاده متنوع و پيچيده است.

اما از يك نظر مى‌توان روح را به دو بخش عمده تقسيم كرد:

1- بخش مربوط به تفكر و انديشه و ادراكات نظرى يعنى آنچه را انسان از طريق استدلال به دست مى‌آورد.

2- بخش مربوط به ادراكات بديهى و ضرورى و وجدانى يعنى آنچه را بدون نياز به دليل و برهان در اختيار دارد.

ما هر وقت سخن از فطرت و وجدان به ميان مى‌آوريم اشاره به اين بخش از ادراكات انسان است.

«فطرت» يعنى آفرينش نخستين، يعنى خلقت روح و جان آميخته با يك سلسله معلومات ضرورى.

«وجدان» يعنى آنچه را انسان در خود مى‌يابد، و نياز به فراگيرى در مورد آن ندارد.

«شعور باطن» يعنى درك و ديدى كه در عمق جان انسان قرار دارد و از آن الهام مى‌گيرد. به هر حال بدون شك يكى از منابع الهام بخش معرفت و شناخت حقايق همين منبع است كه گاه از آن تعبير به «قلب» نيز مى‌شود و با «عقل» كه مركز تفكر تو ادراكات نظرى است تفاوت روشنى دارد هرچند همه اينها شاخه‌هاى يك درخت، و ثمره‌هاى شجره روح انسانند (دقت كنيد).

البتّه چنان نيست كه آنچه در بالا گفته شد مورد قبول همه فلاسفه باشد، منظور تنها اشاره‌اى بود و در آينده نيز به اين بحث به طور مستدل باز خواهيم گشت ان شاء اللَّه.