پاسخ‌

اين پرسش را مى‌توان از دو راه پاسخ داد:

1- مقصود از «ايثار» و «فداكارى» اين است كه انسان كارى را بدون «چشم داشت» و انتظار عوض از فرد يا جامعه انجام دهد، در برابر آن كارى كه جنبه معامله و معاوضه دارد و شخص به منظور كسب منافع مادّى زير بار عمل مى‌رود.

فرض كنيد مردى است كه از مشاهده مناظر رقّتبار بينوايان و يتيمان، سخت رنج مى‌برد و يا از كمك به اين گروه خوشحال و شادمان مى‌گردد، هر گاه همين فرد بدون ريا و تظاهر، قسمتى از زندگى خود را كه از آن نيز بى‌نياز نباشد در اختيار اين گروه بگذارد، در اين موقع اين عمل را «ايثار» و از خود گذشتگى مى‌نامند؛ درست است كه اين كار او را از ضربات شكننده وجدان آزاد مى‌سازد و به زندگى او نشاط و شادى مى‌بخشد، امّا چون او در اين كار محرّك مادّى و سود دنيوى ندارد و حسّ مقابله و معاوضه او را بر اين كار وادار نساخته است، از اين نظر يك چنين كارى از نظر عقل و شرع، عملى شايسته و يك نوع فداكارى شمرده مى‌شود.

به عبارت ديگر: در قضاوت و داورى خود كه آيا كدام عمل ايثار و از خود گذشتگى است، بايد انگيزه‌ها را در نظر گرفت. كارهاى عاطفى و انسانى كه گاهى از آن به ايثار و از خود گذشتگى و جانبازى تعبير مى‌آورند، فعّاليّتهايى است كه در آن حساب و كتابى مطرح نباشد و شخص هنگام عمل، هيچ نوع سود مادّى را در نظر نگيرد و انگيزه‌هاى كار در درون او نهفته و در اعماق قلب او لانه گزيند و بدون تشويق و تقدير، بدون تظاهر و ريا، بدون انتظار نفع و سود از فردى يا جامعه‌اى، آن را انجام مى‌دهد.

ولى هرگاه در انجام عمل، محاسبات مادّى ناديده گرفته نشود و محرّك وى‌