1-/ تقليد جاهل از جاهل: ناگفته پيداست كه اين قسم از تقليد، علاوه بر اين كه انسان را در زندگى سعادتمند نمى‌كند او را به سقوط و بدبختى مى‌كشاند، ولى متأسّفانه در اجتماع ما بسيارند افرادى كه كوركورانه از اخلاق و روش ملل ديگر تقليد مى‌كنند. اينها علاوه بر اين كه در تشريفات زندگى از قبيل لباس پوشيدن و غذا خوردن و نامگذارى فرزند و ... تقليد مى‌كنند، در اشاعه منكرات و طرز عقيده و اخلاق نيز تحت عناوين مختلف فريبنده-/ با اين كه مفاسد اين نوع تقليد معلوم و روشن است-/ كوركورانه از آنها تقليد مى‌كنند؛ همين نوع تقليد است كه درباره آن شعر معروف گفته شده است:

در قرآن كريم نيز آياتى در مذمّت اين نوع تقليد وارد شده است، از جلمه اين كه بت‌پرستان در برابر اعتراض پيغمبران خدا مى‌گفتند: «انَّا وَجَدْنَا آبَائَنَا عَلَى امَّةٍ وَ انَّا عَلَى آثارِهِمْ مُقْتَدُونَ؛ ما پدران خود را بر آيينى يافتيم و به آثار آنان اقتدا مى‌كنيم.» [1] قرآن به شدّت اين منطق را تقبيح كرده و آنها را سرزنش مى‌كند.

2-/ تقليد عالم از جاهل: روشن است كه اين قسم از تقليد از قسم اوّل بدتر و خطرناكتر است؛ زيرا عالم بايد طبق علم و دانش خود قدم بر دارد تا به مسؤوليّت خود عمل كرده باشد و اين زشت‌ترين انواع تقليد است كه شخص دانايى در زندگى از معلومات خود استفاده نكند و كوركورانه دنبال ديگران برود.

3-/ تقليد عالم از عالم: مسلّماً عالم در آن رشته‌اى كه متخصّص و صاحب نظر است نبايد از همپايه خود تقليد كند بلكه بايد به تشخيص خود عمل نمايد و لذا فقها مى‌گويند: كسى كه به مرتبه اجتهاد رسيده است بايد به اجتهاد خود عمل كند. روى همين جهت در اجازه‌هاى اجتهاد معمولًا مى‌نويسند: «يحرم عليه التّقليد؛ تقليد كردن بر او حرام است» و بايد طبق نظر خود عمل كند و البتّه اين‌

[1]. سوره زخرف، آيه 23.