مديترانه‌ را كه در ميان اين دو قرار دارد در نظر بگيريد.

درست صورت يك‌ «هلال» را تشكيل مى‌دهد كه هميشه زير درختان سرسبز و انواع مختلف گياهان و زراعتها پوشيده است و به همين دليل آن را هلال خصيب‌ يا (هلال حاصل‌خيز) مى‌نامند.

تحقيقات مورّخان نشان مى‌دهد كه اين «هلال حاصل خيز» كه بى‌شباهت به يك گاهواره بزرگ نيست‌ «زادگاه و پرورشگاه» اصلى تمدّنهاى انسانى بوده است.

در اطراف بستر اين رودخانه‌ها و سرزمينهاى مجاور آن تمدّن به معناى واقعى خود «جوانه» زد، و زندگى انسانى وارد مرحله نوينى گرديد.

بذر انواع علوم و دانشها، صنايع مختلف، و آنچه به زندگى بشر قيافه تازه‌اى مى‌بخشد از صورتهاى ساده و كوچك شروع به رشد و نمو كرد و سرانجام به صورت تمدّنهاى‌ «كلده» و «آشور» و «بابل» و «ايران» و «مصر» در آمد.

مى‌گويند مقارن همين جريان، آثار نخستين تمدّن در دره‌هاى رود «سند» در هندوستان‌ و دره‌هاى‌ «هوانگ‌