سراپاى او را «ورانداز» مى‌كنند، ببينند راستى‌ «خارجى» چگونه‌ «موجودى» است كه اين تمدّن ماشينى را با همه مخلّفاتش پديد آورده است؟!

اين مسأله منحصر به طبقه عوام و چشم و گوش بسته‌ها نيست، بلكه در ميان طبقه به اصطلاح «رجال»! نيز كسانى ديده مى‌شوند كه وقتى مى‌خواهند از سفرهاى خود به اروپا و امريكا بحث كنند چنان آب در دهانشان جمع مى‌شود كه گويا از يك حادثه فوق العاده «افتخارآميز» و «غرور افزا»! صحبت مى‌كنند.

ولى همان طور كه گفتيم غربيها نه يك‌ «جنس برتر» هستند، و نه يك‌ نژاد مافوق انسانى‌ از كره مريخ و مشترى.

بلكه تمدّن آنها خيلى «تازه» و سابقه توحش آنها خيلى «قديم» است.

و آن روز كه تمدّن در «شرق» جوانه مى‌زد، در «غرب» مطلقاً خبرى از تمدّن نبود.

براى روشن شدن اين حقيقت، و براى اين كه خيال نشود كمترين مبالغه و اغراقى در اين سخن وجود دارد