حاضران در مناسک و در کنار کعبه از هدایتهای آن بهره گیرند؛ بلکه عموم جهانیان در این طرح مورد نظر هستند.
- همه مردم دراین سرزمین از قیود سیاسی و مرزهای دست ساز بشرآزادند و تنها بنده خدایند؛ چون کعبه ملک کسی نیست وخانه عتیق است.
- قوام بخشی به عموم مردم (که مرحلهای فراتر از هدایت است) جلوه دیگر این مجموعه است.
- حضور توانمندان، نمایشگر ثروت و امکانات و حضور دیگران موجب انتقال ثروت و اطلاع از وضعیت بخشهای مختلف جامعه است.
- حج ذکر خدا است؛ ولی تنها یک خلسه معنوی و فرو رفتن در حصار آن نیست؛ بلکه دنیای مردم نیز در آنجا مطرح است. اقتصاد در کنار سیاست، سیاست در کنار عبادت و
حضور دارند.
درنقاط مختلف، اجتماعات مهمی وجود دارد. هندوها در کنار رود گنگ و
ولی اینها عموماً یک بعدی است. گذشته از اینکه برخی نیز آثار مخربی دارد. ما هر طرحی که در اندازیم، باز طرحی انسانی است که اگر به چند جهت هم توجه داشته باشیم از جهات دیگر غافل خواهیم بود، ولی خداوند همه چیز را با هم دیده و طراحی کرده است: «هوالعلیم الحکیم».
با توجه به این جهره، در بخش بعدی به توضیح اسرارکلی و گوناگون حج میپردازیم.