خويش عمل ننمودند مثل اينكه نميدانند همانطورى كه كعب بن زهير در باره گرگ و كلاغى كه او را دنبال كردند تا از زاد او استفاده‌اى ببرند ميگويد.

از آن دو «گرگ و كلاغ» نفى علم نمود پس از اثبات آن و منظور اين است كه چون بر طبق عملشان عمل نكردند مثل اينكه از اول عالم نبودند.

آنچه از آيه شريفه استفاده ميشود

اين است كه افعال بسبب اختلاف هدف و اغراض اختلاف پيدا ميكند و از اينرو ياد گرفتن سحر اگر بمنظور دورى كردن و بر طرف نمودن شبهات باشد ايمان است و اگر بمنظور تصديق و بكار بردن باشد كفر است.

حقيقت سحر چيست؟

در ماهيت و حقيقت سحر چند قول است:

1- شيخ مفيد فرموده: سحر نوعى از تخيل و صنعتى است از نوع صنايع لطيف و خداوند مردم را فرمان داده كه از آن پناه برند و كتاب خويش را موجب تحفّظ از آن قرار داده و سوره فلق را در مورد آن نازل كرده است.

2- خدعه و نيرنگ و صورت سازى است و حقيقتى براى آن نيست ليكن كسى كه سحر شده مى‌پندارد كه آن واقعيت دارد.

3- ممكن است براى ساحر كه انسانى را بصورت حمار بيرون آورده و آن را از صورتى بصورت ديگر در آورد و بطور اختراع و خلقت حيوانى را ايجاد كند.

و اين معنى «سوم» امكان ندارد و كسى كه چنين پندارد آشنايى با حقيقت پيامبرى ندارد و ايمن نيست از اينكه معجزات پيامبران همه از اين نوع باشد.

و چنانچه ساحر و افسونگر قدرت داشته باشند كه نفعى را بخود جلب و يا ضررى را از خود دفع نمايند و غيب عالم را بدانند پس در اين صورت توانايى دارند

[1] هنگامى كه نزد من حاضر ميشوند آن دو ميگويم: اگر بدانند آن دو چرا نميدانند كه من از لحاظ زاد فقير و خاك نشينم.