(خاشِعَةً أَبْصارُهُمْ)[1] (ديدگانشان فرو افتاده)(وَ خَشَعَتِ الْأَصْواتُ لِلرَّحْمنِ)[2] (و صداها باحترام خدا بيفتد) و مقابل خشوع، «تكبر» و خود فروشى است.

ظنّ- گمان، علم و يقين، آنچه در ذهن ميگذرد و بر آن چيره ميشود.

ملاقات- رسيدن بهم، و روبرو شدن و برخورد دو خط را تلاقى گويند.

رجوع- بازگشت بحال اول.

شأن نزول‌

جبائى ميگويد اين خطاب متوجه مسلمانان است نه اهل كتاب و بعقيده رمانى و ديگران طرف خطاب هم چنان يهود و اهل كتابند بقرينه آيات قبل و بعد آن ولى شامل مسلمانان نيز هست و حق آنست كه شامل همه افراد و مكلّفين است چون دليلى بر اختصاص بيك جمعيت وجود ندارد.

تفسير

كسانى كه اين خطاب را متوجه يهود ميدانند ميگويند عشق بمقام نميگذاشت كه علماء يهود اسلام آورند زيرا ميترسيدند با قبول اسلام و پيروى از پيامبر اكرم رياست و آقايى را از دست دهند خداوند آنان را امر ميكند كه براى وفاء بعهدى كه در كتاب تورات با شما بستم در باره اطاعت و پيروى از من و ترك گناهان و معاصى و تسليم در مقابل فرمان و قبول فرستاده‌ام محمّد 6 فرمود: در همه اين امور از صبر و نماز كمك بگيريد يعنى صبر بر زندگى مختصرى كه ناچاريد براى تأمين آن از مردم پول بگيريد.

از ائمه : نقل شده است كه مراد از صبر «روزه» است و كمك گرفتن بروزه از اين نظر است كه روزه طمع و هواى نفس را از بين ميبرد همانطور كه ائمه فرموده‌اند روزه نابود كردن شهوت‌[3] است.

و چون در نماز عباراتى خوانده ميشود كه انسان را متوجه جهان معنوى كرده‌

[1] آيه 43 از سوره قلم.

[2] آيه 108 از سوره طه.

[3] الصوم وجناء.