پس مى‌توان مسئله را با دو ديدگاه و دو شيوه در دو علم بررسى كرد و به نتيجه واحدى رسيد. امكان دارد كسى بپرسد چگونه يك موضوع در دو جا بررسى مى‌گردد كه اين نكته مربوط به بحث «تمايز علوم» مى‌شود و البته براى كسى كه قبول ندارد تمايز علوم هميشه به موضوعات باشد و تمايز را به اغراض مى‌داند، طرح يك مسئله در دو علم و بررسى آن با دو روش، اشكالى نخواهد داشت ولى تفصيل بيشتر اين بحث مجال گسترده‌ترى مى‌طلبد.

دلايل عقلى و نكات نقلى

بسيارى از موارد قابل مناقشاتى هست كه آيا اين برداشت‌هايى كه مفسّر كرده و يا تطبيقات او، صحيح است يا نه؟ ولى اين در واقع برمى‌گردد به يك بحث مبنايى كه اصولا روش درست در شناخت تفسير چيست؟ آيا قرآن معانى متعدد دارد يا نه؟ بطونى دارد يا خير؟ و از چه راههايى مى‌توان به بطون قرآن رسيد؟

غالب مفسّرينى كه به شكل و شيوه عرفانى به تفسير قرآن روى آورده‌اند، بر اين باورند كه قرآن غير از ظاهرش كه با مِتُد نقلى (استظهار از الفاظ و قرائن) بررسى مى‌گردد باطن و تأويلى دارد كه از طريق كشف و شهود مى‌توان فهميد و امكان دارد كسى هم بگويد كه قرآن همان ظواهر را داراست و يا باطنش با كشف و شهود افراد متعارف قابل شناخت نيست و تنها شخص معصوم، باطن را مى‌فهمد. اين يك اختلاف مبنايى در تفسير است و به اين‌كه تفسير متاثر از علوم تجربى است، ربطى