ولى عامل اصلى فرهنگ است. اگر تأثير فرهنگ همچنان ادامه داشته باشد انقلاب پابرجا خواهد بود؛ چون آنچه موجب پيدايش انقلاب است، فرهنگ خاصى است كه در جامعه رواج پيدا كرده و اكثريت جامعه آن را پذيرفته و براى تحقق آن تلاش كرده اند. اگر همان افكار و انديشه ها و آرمانها باقى باشد؛ يعنى فرهنگ جامعه همان فرهنگ انقلابى باشد انقلاب هم دوام خواهد داشت و اگر فرهنگ مردم تغيير كند خواه ناخواه، انقلاب هم آسيب پذير خواهد شد.

چگونه فرهنگ جامعه تغيير‌ مى‌كند؟

عواملى موجب‌ مى‌شود كه مردم آرمانهاى انقلاب را فراموش كنند. آنچه بيش از همه، در تغيير روحيه انقلابى و آرمان خواهى مؤثر است، تعلقات به لذايذ دنياست؛ علاقه مندى به لذتهاى حيوانى، اميال، شهوات و هوسها باعث‌ مى‌شود كه آرمانها و ارزشهاى مقدس به تدريج، فراموش شود و فرهنگ مردم تغيير كند. با تغيير فرهنگ، عامل بقاى انقلاب سست‌ مى‌شود. وقتى عامل و موجبى براى بقاى انقلاب نبود، انقلاب دچار ضعف شده گروههايى، آرام آرام، در دستگاههاى اجرايى، قانون‌گذارى و قضايى كشور نفوذ‌ مى‌كنند و ارزشها را كنار گذاشته، خواستهاى خود را اعمال‌ مى‌كنند و در قواى سه گانه كشور قدرت به دست عناصر غير انقلابى يا ضد انقلاب‌ مى‌افتد. طبعاً در اين صورت، از انقلاب جز اسم چيزى باقى نمى‌ماند، بلكه اگر شرايط فراهم باشد نام آن را هم عوض‌ مى‌كنند.

گاهى در اثر عوامل فرهنگى صرف، به تدريج، عوامل فرهنگ بيگانه در جامعه اثر‌ مى‌كند و فرهنگ عمومى مردم را تغيير‌ مى‌دهد، چون يكى از ويژگيهاى انسان فرهنگ پذيرى است و هميشه ممكن است به وسيله