3. تئوری‌های ارائه شده در زمينهٔ انقلاب

الف ـ نظريه‌هاي نخبه‌گرایانهٔ حكماي يونان باستان؛

پيشينهٔ ارائهٔ نظريه‎هاي انقلاب را بايد به زمان يونان باستان برگرداند، دوره‎اي كه افرادي همچون افلاطون و ارسطو نظرياتي را در كتب خود مطرح ساختند كه تا آن زمان در كمتر نوشته‎اي سخن از آن به ميان آمده بود.

از نظر افلاطون، حکومت مطلوب، حكومتي است که حکيمان عهده‌دار رهبري آن باشند. براي آن‌که بتوان جامعه‌اي را به خوبي اداره کرد، بايد كسانى كه مدير جامعه مى‌شوند، افراد برترى باشند كه جامعِ علوم مختلف و از لحاظ تربيتي و اخلاقى ممتاز باشند. به عبارت ديگر، ممكن است كسانى علم زيادى هم داشته باشند و خيلى از مسايل مردم را بدانند؛ ولي منفعت‌طلبى و سودجويى خودشان مانع از آن شود که مصالح مردم را تعيين كنند. از اين‌رو حاکمان علاوه بر حكمت نظرى بايد داراى حكمت عملى هم باشند؛ يعنى تقوا، وارستگي و شايستگى هم داشته باشند، زيرا چنين کساني بهتر مي‌دانند كه چه راهى را بايد انتخاب كنند. از آن‌جايي‌كه چون متخلق به اخلاق حسنه هم هستند، مصلحت جامعه را رعايت کرده، مصالح عموم مردم را فداى مصالح شخصى خود نمي‌كنند.

افلاطون در نظريه خود، اهميت ويژه‎اي را براي تعليم و تربيت جسمي و روحي در تحكيم و تثبيت يك نظام سياسي قايل شد و كم‌توجهي به اين مسأله را زمينه‎ساز بروز آشوب وناامني در مدينهٔ فاضله دانست.[1] او وجود شكاف در ميان اعضاي طبقهٔ حاكم را سبب تبدل حكومت‌ها دانسته، معتقد است كه مدينهٔ فاضله در اثر عدم تعليم و تربيت صحيح به حكومت «تيمارشي» تبديل خواهد شد و در صورت افزون‌يافتن جاه‎طلبي در اين نوع حكومت، حكومتي ديگر به نام «اليگارشي» جايگزين آن خواهد شد. روي آوردن به

1. افلاطون، جمهور، ص219.