«فَاعْتَبِرُوا بِمَا أَصَابَ الاُُمَمَ الْمُسْتَكْبِرِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ مِنْ بَأْسِ اللَّهِ وَصَولاَتِهِ وَوَقَائِعِهِ وَ مَثُلاَتِهِ وَاتَّعِظُوا بِمَثَاوِي خُدُودِهِمْ وَمَصَارِعِ جُنُوبِهِمْ وَاسْتَعِيذُوا بِاللَّهِ مِنْ لَوَاقِحِ الْكِبْرِ كَمَا تَسْتَعِيذُونَهُ مِنْ طَوَارِقِ الدَّهْر؛[1] مردم! از آنچه که بر ملتهاي متکبر گذشته، از کيفرها و عقوبت‌ها و سختگيري‌ها و ذلت و خواري فرود آمده، عبرت گيريد، و از قبرها و خاکي که بر آنچه ره نهادند، و زمين‌هايي که با پهلوها بر آن افتادند، پند پذيريد و از آثار زشتي که کبر و غرور در دل‌ها مي‌گذارد به خدا پناه ببريد، همان‌گونه که از حوادث سخت به او پناه مي‌بريد!»

1. مقدمه

مطالعهٔ انقلاب اسلامي ايران، به‌عنوان يکي از تحولات سرنوشت‌ساز تاريخ، براي هر آن کس که در عرصهٔ سياست و تاريخ گام مي‌نهد، از اهميت فراواني برخوردار است. شناخت اين پديده مستلزم شناخت پديدهٔ «انقلاب» است. در اين رهگذر شناخت واژهٔ «انقلاب»، قبل از هر بحث دیگری در این نوشتار ضرورت دارد. پس از ارائهٔ تعریفي از انقلاب، بایسته است تعریفی از تحولات مهم اجتماعی دیگر نظیر اعتصاب، کودتا، شورش، اصلاح، و

[1] نهج البلاغه، خطبهٔ 192.