4. خلاصه و نتيجه‌گيري

1. هر انقلابي که دستاوردهاي بزرگي را به همراه دارد، مي‌تواند آسيب‌هاي جدي‌اي را نيز در برابر خود داشته باشد. بنابراين پرداختن به بحث آسيب‌شناسي انقلاب اسلامي، مي‌تواند موجب حفظ دستاوردهاي عظيم انقلاب اسلامي گردد.

2. قبل از هر سخني پيرامون آسيب‌شناسي انقلاب بايد به پيش‌فرضهاي آن نيز توجه داشت؛ اولين پيش‌فرض اين است که انقلاب، به سان يک موجود پويا و بالنده است و هدف مطلوبي دارد که بايد به آن سمت حركت کند و موانع را پشت سر گذارد. ديگر آن‌که انقلاب، براي رسيدن به هدف مطلوب، بايد از اصول و ضوابط خاصّي متناسب با هدف پيروي کند و هرگونه انحراف از مسير صحيح، انقلاب را بيمار و آفت‌زده مي‌کند.

3. آفات نظامي، اقتصادي، اخلاقي و عقيدتي، آسيب‌هايي هستند که از بيرون مرزها، نظام اسلامي را با تهديد مواجه مي‌سازند.

4. مهم‌ترين آسيب‌هايي که مي‌تواند از درون، نظام اسلامي را با مشکل مواجه سازد، عبارت‌اند از: جهل به حقايق اسلام و ضعف ايمان انقلابيون، تهاجم فرهنگي، غرور و رخوت در ميان انقلابيون، اختلافات دروني، جنون ثروت و مقام مسؤولين و کارگزاران، و ترور و خشونت.

5. ضعف نهادها و ارگان‌هاي نظام، از جملهٔ آفت‌هاي داخلي متوجه نظام اسلامي است که ممکن است ناشي از آسيب‌پذيري و ضعف نهادهاي فرهنگي، امنيتي، اقتصادي، ازدواج، و تعليم و تربيت باشد.

6. با توجه به تهديد‌هاي متوجه نظام بايد در پي راه‌کارهایي براي حفظ نظام اسلامي بود، بحثي که درس آتي را به خود اختصاص خواهد داد.