نام کتاب : نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 46
قضاياى عقلى و فلسفى هم روش خاص خود را دارد كه از جملة آنها بازگرداندن به بديهيات اوليه است كه مربوط به فلسفه و مباحث شناختشناسىاست.
اما در مسائل ارزشى و اعتبارى، نظير بايد و نبايدهايى كه در عرصة اخلاق، حقوق يا دين وجود دارند، ارزشگذارى قضايا و گزارهها چگونه صورت مىگيرد؟ اگر گفته شود كسى داراي حق مالکيت است، يا پدر بر فرزند يا فرزند بر پدر حقوقي دارد، افراد جامعه نسبت به يكديگر حقوقى دارند، يا هر انسانى حق حيات دارد و ديگران نبايد به اين حق تجاوز كنند، همة اين حقوق بر چه اساسى پديد ميآيد؟ درستي يا نادرستي آن را بر اساس چه ملاک و ضابطهاي بايد تعيين کنيم؟ چه شرايطى بايد وجود داشته باشد تا حق پديد آيد؟ آن شرايط چگونه و از كجا و به وسيلة چه كسى تعيين مىشود؟ مباحثي نظير «ملاك ثبوت حق» يا «خاستگاه حق» که در فلسفه مطرح مىشود، ناظر به اين موضوع و پاسخ به پرسشهاي مزبوراست.[1]
ديدگاهها دربارة خاستگاه حق
تا آنجا كه ما مىدانيم، هنوز فيلسوفان بزرگ دنيا پاسخ قابل دفاع و قانعكنندهاى به اين مسئله ندادهاند. دو ديدگاه عمده، يكي نظرية حقوق طبيعي و ديگري پوزيتيويسم حقوقي در اين خصوص وجود دارد كه پس از اشارة اجمالي به آن دو، ديدگاه اسلام در بحث مباني حقوقي بشر را بيان خواهيم كرد.
1. مكتب حقوق طبيعى
طرفداران اين مکتب گفتهاند: منشأ حقوق بشر، طبيعت است؛ يعني طبيعت اين حقوق را به انسانها مىبخشد. مثلاً وقتى مىگوييم انسان حق حيات دارد، حق دارد كه از
1 ر.ک: نظرية حقوقي اسلام، ص 84 ـ 152.
نام کتاب : نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام نویسنده : مصباح یزدی، محمد تقی جلد : 1 صفحه : 46