ولايت مقيده يا نظريه دولت در دولت

پرسش:

نظريه «دولت در دولت» يا ولايت مقيّده چيست؟

پاسخ: نظريه «دولت در دولت» زمانى مطرح مى‌شود كه حكومت در دست امام معصوم و يا زمامدار عادلى نباشد و حكومت جور و طاغوت استقرار داشته باشد. در اين حالت براى آن كه امور حكومتى به كلّى در اختيار حاكم غاصب و ستمگر قرار نگيرد و مردم تا آنجا كه ممكن است در امور حكومتى به افراد صالح و شايسته مراجعه نمايند‌؛

در اسلام براى چنين مواردى بدل اضطرارى قرارداده شده و بيان شده كه اگر امام معصوم حضور داشت اما بسط يد نداشت تا حكومت تشكيل دهد و يا حضور نداشت و حكومت در اختيار جانشينان صالح و عادل او نيز نبود مردم مى‌توانند در حد امكان و در موارد محدود در ارتباط با امور حكومتى به كسى مراجعه كنند كه شباهت بيشترى به معصوم داشته باشد.

بى‌ترديد همواره در جامعه بر سر مسائل شخصى، خانوادگى، اجتماعى، و در ارتباط با اموال و معاملات و داد و ستدها و شركت‌ها اختلافات و مشاجراتى رخ مى‌دهد، مثلا دو شريك بر سر سهم خود اختلاف مى‌كنند و يا وُرّاث بر سر ميراث نزاع مى‌كنند و يا زن و شوهر باهم درگير مى‌شوند و بدون شك براى رفع اين امور و حل و فصل آنها مردم نياز به اعمال حكومت دارند و بايد به مرجع قانونى رجوع كنند تا به اختلافات و مرافعات رسيدگى كند. در دوران حاكميت جائران و ستمگران مردم نبايد به اين بهانه كه حكومت حق وجود ندارد و امام معصوم و يا حاكم عادل در رأس حكومت نيست، به حكومت طاغوت رضايت دهند و هر چه آن حكومت گفت انجام دهند و تدبيرى نينديشند‌؛ بلكه اگر در موارد خاص و محدود امكان مراجعه به كسى را دارند كه حكم صحيح اسلامى را بيان و اجرا كند، لازم است كه به او مراجعه كنند. از اين‌رو ائمّه معصومين براى چنين شرايط و وضعيت‌هايى طرحى ارائه داده‌اند كه در اصطلاح جديد از آن به «تشكيل دولت در دولت» تعبير مى‌شود.