عدم اختلاف در دايره ضروريات و قطعيات اسلام

ما در اسلام يك سلسله حقايق يقينى، ثابت، مطلق و غير قابل تغيير داريم كه اصطلاحاً به آنها «ضروريات اسلام» گفته مى‌شود. گاهى نيز دامنه اين سلسله حقايق توسعه داده مى‌شود و به قطعيات و مسلّمات اسلام اطلاق مى‌گردد. اينها چيزهايى هستند كه بين همه مسلمانان در مورد آنها اختلافى وجود ندارد؛ مثلاً همه مسلمان ها نماز صبح را دو ركعت مى‌دانند و اين مسأله‌اى نيست كه نياز به تحقيق داشته باشد، بلكه از ضروريات است و به همين دليل هم هست كه فقها مى‌گويند در احكام ضرورى اسلام نيازى به تقليد نيست و برخى حتى معتقدند كه در قطعيات هم جاى تقليد نيست و تقليد فقط در ظنيات است. همه مردم مى‌دانندكه در اسلام نماز صبح دو ركعت است و مسأله وجوب نماز در اسلام چيزى است كه نه فقط مسلمان ها بلكه حتى كفار هم كه نه اسلام را قبول دارند و نه نماز آن را، مى‌دانند كه اسلام نماز دارد و نماز آن هم همين ركوع و سجده و ساير افعال و اذكار است. امروز چه كسى است كه نداند حج مسلمان ها همين است كه در ايام ذى الحجه به مكه مى‌روند و يك سلسله اعمالى را انجام مى‌دهند. اگر كسى بگويد نماز و حج جزو اسلام نيست سخن او مقبول نخواهد بود و به او گفته مى‌شود اينها از ضروريات و قطعيات اسلام است و جاى هيچ ترديدى در مورد آنها وجود ندارد و زمان و مكان هم نمى‌شناسد و غير قابل تغيير است و حتى تقليد هم در مورد آنها جا ندارد، چون هر مسلمانى آن را مى‌داند. به همين دليل هم گفته مى‌شود انكار ضرورى اسلام، موجب ارتداد است. البته مرحوم امام در اين مورد مى‌فرمودند در صورتى انكار ضروريات موجب ارتداد مى‌شود كه بازگشت آن به انكار رسالت باشد، ولى برخى از فقها اين شرط را لازم نمى‌دانند و انكار ضروريات را مطلقاً موجب ارتداد مى‌دانند.