وصف جبريّت، تحقق يابد برخلاف علم الهى، واقع مى‌شود.

مثلاً خداى متعال مى‌داند كه فلان شخص در فلان شرايطى تصميم بر انجام كارى خواهد گرفت و آن را انجام خواهد داد، نه اينكه علم الهى فقط به وقوع فعل، صرف نظر از ارتباط آن با اراده و اختيار فاعل، تعلق گرفته باشد، پس علم ازلى الهى، منافاتى با اختيار و اراده آزاد انسان ندارد.

يكى ديگر از شبهات جبرگرايان، مربوط به مسأله قضاء و قدر است كه به گمان آنان با اختيار انسان، سازگار نيست. و ما در درس آينده به توضيح اين مسأله خواهيم پرداخت.

پرسش

1- علل گرايش به جبر و رواج آن را شرح دهيد.

2- آثار سوء اين گرايش را بيان كنيد.

3- وجود اختيار و اراده آزاد انسان را توضيح دهيد.

4- آيا تأثير ميلهاى درونى و عوامل برانگيزنده آنها منافاتى با اختيار انسان دارد؟ چرا؟

5- فرق بين كسانى كه تحت تأثير هيجانات فوق العاده و شرايط دشوار، قرار مى‌گيرند با ديگران چيست؟

6- آيا تأثير وراثت و عوامل محيطى و اجتماعى، مستلزم جبر است؟ چرا؟

7- آيا علم ازلى الهى، اختيار انسان را نفى مى‌كند؟ چرا؟