گفتار سوم

معرفت دينى و پلوراليسم

قبض و بسط معرفت دينى

در جلسه قبل به برخى از مسايل شناخت‌شناسي اشاره كرديم. در اين جلسه به مسأله ديگرى اشاره مي‌كنيم و آن، مسأله شناخت دينى است. حتماً نظريه معروف سيّال بودن معرفت دينى و عدم ثبات آن را شنيده ايد؛ يعنى اين كه شخصى واحد از بعضى از نصوص دينى امرى را نتيجه مي‌گيرد و پس از گذشت زمان و اطلاع وى از علوم ديگر، نتيجه ديگرى را استنباط مي‌كند. هم چنين اقوام و ملل در زمان‌هاى متفاوت داراى فهم‌هاى مختلف از متون دينى هستند.

اين مسأله به شاخه‌هايى از فلسفه بر مي‌گردد كه از جمله آنها شاخه‌اي است كه هرمنوتيك ناميده مي‌شود و نيز فروع ديگر. احتمالا مي‌توان گفت كه اشخاص و گروه‌هايى به خاطر نيت‌هاى خاصى، در پى آن هستند كه متون دينى را به گونه‌اي تأويل كنند كه با عقايد و محيط اجتماعى شان متناسب باشد. براى همين، به امور گوناگونى هم چون فلسفه، روان‌شناسي اجتماعى و... متمسك مي‌شوند و در حقيقت هدف آنها اين است كه دين را بر حسب آرا و خواسته‌هاى خودشان تفسير كنند؛ و از همين رو، اين خواسته‌هاى نفسانى را، نظريه‌هايى علمى و فلسفى جلوه مي‌دهند تا استنباطات خود را موجه قلمداد كنند.