گفتار دوم

مرورى بر برخى مبانى معرفت‌شناسي

مسأله ارزش شناخت

بر اساس آنچه بيان كرديم، يك محقق اسلام وظيفه دارد كه در شش زمينه از علوم اسلامى و انسانى به تحقيق بپردازد و هدف از اين تحقيقات، دست يابى به چگونگى اداره جامعه اسلامى و نيز بررسى مبانى اسلام در حكومت و سياست، يعنى «ولايت فقيه» است. قبل از آن لازم است كه مفاهيم متعلق به حقوق، قانون و فلسفه اخلاق، ارزش، انسان‌شناسي و هستى را خوب بشناسيم و پيش از همه اينها بايد ارزش شناخت را معين كنيم و سپس به مسأله حكومت و سياست اسلامى برسيم.

يكى از مسايلى كه از قديم مطرح بوده، تعيين ارزش شناخت بشرى بوده است. آيا انسان مي‌تواند معارف مطابق با واقع و حقيقى را كسب كند يا خير؟ از 25 قرن پيش، در يونان عده زيادى از متفكران و محققان گمان مي‌كردند كه انسان نمى‌تواند حقيقت را بشناسد. اين گروه «سوفسطايى» ناميده مي‌شدند. بعد از آنها عده ديگرى آمدند كه «شكّاك» ناميده مي‌شدند. در برابر آنها نيز هميشه عده‌اي بودند كه مي‌گفتند شناخت حقيقى براى انسان امكان دارد و در اين ميان عده‌اي قايل به اين بودند كه شناخت واقعى از راه تجربه حسى به دست مي‌آيد و برخى ديگر