يقيني[1]. مرحوم خواجه طوسي در اساس‌الاقتباس جميع مبادي را در شانزده قسم مي‌شمارد و بياني حصرگونه درباره آنها مي‌آورد[2].

   در اقسام يقينيات نيز معمولا شش صنف قضايا را ذكر مي‌كنند: اوّليات، محسوسات‌/‌ظاهري و باطني (وجدانيات)/ مجرّبات، متواترات، حدسيّات و فطريات.

   شيخ(رحمه الله) در بخش طبيعيات از كتاب اشارات، هنگامي كه از قواي نظري نفس سخن مي‌گويد، قوه حدس را همانند قوه مفكره از قواي نظري مي‌شمارد و لذا حدسيّات را داراي حد وسط مي‌داند.[3] بنابراين مي‌توان گفت علّت اينكه در اينجا ذكري از حدسيات به ميان نيامده، اين است كه شيخ(رحمه الله) حدسيات را از قضاياي نظري دانسته، لذا آنها را در زمره مبادي اقيسه، به ذكر نياورده است.

   و امّا در بخش منطقيات اشارات آنجا كه شيخ اصناف يقينيات را برمي شمارد و از آنها تحت عنوان «واجبات القبول» نام مي‌برد، حدسيّات را ملحق به مجرّبات نموده مي‌گويد: «و الواجب قبولها اوليات، و مشاهدات و مجرّبات و مامعها من‌الحدسيات، و المتواترات و قضايا قياساتها معها»[4] از اين رو وجه ديگر براي عدم ذكر حدسيّات در زمره مبادي قياسات شايد همين باشد كه از نظر شيخ(رحمه الله) حدسيات قسم جداگانه‌اي محسوب نشده، ملحق به مجربات‌اند. البته شيخ‌الرئيس در اين نظر تنها نيست و منطقيان ديگري همچون بهمنيار در تحصيل[5] و عمر بن سهلان ساوي در البصائر النصيرية[6] و... با او هم‌رأي‌اند.

اصول موضوعه، علوم متعارفه و مصادرات

در برخي كتب وقتي سخن از مسلّمات مي‌رود، پيرامون اصول موضوعه و مصادرات به عنوان نوعي از مسلّمات بحث مي‌كنند، اصول موضوعه، مسلّماتي هستند كه به عنوان مبادي در يك