عوامل تأثيرگذار بر شخصيت اسوه‌ها

در عرصه اسوه‌پذيري، عوامل اساسى تأثيرگذار بر شخصيت اسوه‌ها امرى تعيين كننده و بسيار مهم به شمار مي‌آيد. اگر شخصيت اسوه را بيش از هر چيز تابع عواملى چون وراثت، محيط جنينى، محيط جغرافيايى و محيط اجتماعى او بدانيم، اساساً جايگاهى براى اسوه‌پذيري باقى نخواهد ماند؛ چرا كه شکل‌گيري شخصيت اسوه را از رهگذر عوامل جبرى، چون جبر وراثت، جبر محيط، جبر غريزه، جبر سن و ... دانست‌هايم. اما اگر در عين اعتقاد به تأثير عواملى چون ارث، محيط، سن و ... مؤثرترين عامل در پي‌ريزي و تكامل شخصيت را اراده و اختيار آزاد بدانيم، اسوه‌پذيري جايگاه ممتاز و ويژه‌اي مي‌يابد و هر اسوه‌اي، هرچند كه در مکان‌ها و زمانه‌اي دور زيسته باشد، قابل اقتدا و تأسّى خواهد گشت. از اين روى در اين فصل ابتدا به مجموعه عوامل تأثيرگذار بر شخصيت‌هاي انسانى، اشارتى مي‌کنيم و آنگاه پس از تعيين ميزان تأثيرگذارى هر يك از اين عوامل به بررسى عوامل شکل‌دهي شخصيت حضرت فاطمه زهرا(عليها السلام) و شيوه‌هاي اسوه‌پذيري از ايشان مي‌پردازيم.

روانشناسان با وجود اختلاف‌هاي عميق و فراوان، جملگى بر اين مسأله اتفاق نظر دارند كه در شکل‌گيري و تحول شخصيت آدمى دو عامل «وراثت» و «محيط» به عنوان عامل اصلى دخالت و تأثير دارند. ايشان بعضاً دو عامل «گذشت زمان = سن» و «وجدان اخلاقى» را نيز مي‌افزايند.[1]

1. وراثت

تأثير و اهميت وراثت ـ به معناى تمام ظرفيت‌ها و استعدادهاى ژنتيكى و كروموزومى كه آدمى از پدر، مادر و اجداد خود گرفته، با خود به دنيا مي‌آوردـ در پايه‌گذاري و تشكيل شخصيت انسان نمي‌تواند مورد شك و ترديد واقع شود.[2]