در هر حال در مورد خصوص حسد نيز بايد مراقب باشيم و بدانيم كه حسد، گرچه در دل يك نفر باشد، مىتواند ملت و امتى را به آتش بكشاند. اين تجربه يك بار در مورد اميرالمؤمنين على(عليه السلام) اتفاق افتاده و پس از آن نيز بارها تكرار شده است. عبدالله بن زبير يك نفر بود، نه صد هزار نفر! حسد در دل او بود، نه در دل صد هزار نفر، اما اين حسد شخصى چه آفتها كه به بار نياورد! اگر فعلا حسد ما منشأ فسادى نمىشود براى اين است كه دست ما به جايى نرسيده است. اين مارى است كه در آستين است و وقتى كه زمينه پيدا شود زهر خود را خواهد ريخت. همه، به خصوص جوانان و نوجوانان كه هنوز در آغاز زندگى هستند و به آفتهاى اخلاقى كمتر مبتلا شده اند، بايد سعى كنيم خود را از اين رذيله بسيار خطرناك دور نگاه داريم. حسد جداً آفتى بسيار بد و خطرناك است. اين آفت نه تنها براى خود انسان مضرّ است و ايمان انسان را از بين مىبرد، بلكه مىتواند بلاهاى اجتماعى بزرگى را نيز به وجود آورد. اگر نگوييم بزرگ ترين عامل راه اندازى جنگ جمل، دست كم يكى از بزرگ ترين آنها حسد عبدالله بن زبير بود.
5. انتقام جويى و كينه توزى
عامل ديگر در مخالفت با اميرالمؤمنين(عليه السلام) كينه توزى و حس انتقام جويى بود. در آغاز رشد اسلام، وقتى كه جامعه اسلامى در مدينه تشكيل گرديد مسلمانها هم از لحاظ افراد و هم از لحاظ امكانات در نهايت ضعف بودند. در چنين شرايطى جنگ بدر شروع شد. در يك سو، در جبهه كفار و