پرواضح است که توالي و از پي هم آمدن نعمت‌ها ناشي از فضل و بخشش بي‌کران الهي است و نقص به شمار نمي‌آيد. نقص و اشکال متوجه ماست که با بهره‌مندي از هر نعمتي از توجه به ساير نعمت‌ها و نيز از خداوند که آن نعمت‌ها را در اختيارمان قرار داده غافل مي‌گرديم و نمي‌توانيم به توجه خود گسترش و وسعت بخشيم تا علاوه بر توجه به يک نعمت، نظرمان و توجهمان به ساير نعمت‌ها و به‌خصوص به خداوند نيز معطوف گردد و در نتيجه درصدد شکرگزاري از او برآييم. پس بايسته است که با تمرين و آموزش‌هاي ديني و معنوي درصدد رفع اين نقيصه برآييم. براي رفع اين نقيصه و توجه يافتن انسان به منعمي که پيوسته نعمت‌هايش را در اختيار ما مي‌نهد ‌آدابي در شرع مقدس وارد شده که رعايت آنها به هنگام استفاده از نعمت‌هاي الاهي، انگيزه شکرگزاري و توجه به خداوند را در انسان پديد مي‌آورد. يکي از آن آداب اين است که انسان قبل از خوردن غذا بسم‌الله الرحمن الرحيم بگويد و يا در اثناي خوردن غذا و پس از دست کشيدن از آن الحمدلله بگويد. يا اينکه در دعاي وضو به هنگام مشاهده آب مي‌خوانيم: اَلْحَمْدُ للَّهِ‏ِ الَّذى‏ جَعَلَ الْمآءَ طَهُوراً، وَلَمْ يَجْعَلْهُ نَجِساً. توجه به اين آداب و مستحبات و تکرار آنها باعث توجه بيشتر به نعمت‌هاي خدا و استفاده صحيح از آنها و شکرگزاري از خداوند مي‌گردد.

2. بي‌شماري نعمت‌هاي خدا

عامل دومي که باعث غفلت از شکرگزاري از نعمت‌هاي خدا مي‌گردد و در مناجات حضرت از آن ياد شده است، بيرون از شمار بودن نعمت‌هاي خدا و جوشش مدام آنهاست. بي‌حد بودن نعمت‌هاي الاهي انسان را از شمارش آنها عاجز ساخته است و در نتيجه، عدم توجه به آن نعمت‌هاي نامحدود باعث غفلت انسان از آنها و عدم امکان شکرگزاري همه آنها مي‌گردد. واژه «فيض» که در آموزه‌هاي ديني فراوان به کار رفته و